Wandelen

Het gevoel van de Vierdaagse roept herinneringen op in Balgoy aan de watersnood van 1926

3 reacties

UT0ne4bOTo+JKooEcv3yygVandaag was het weer zo ver, de Wijchense dag van de Nijmeegse vierdaagse! De 103de Vierdaagse alweer en tussen 6 uur vanmorgen en ca. half 11 zag ik de 50 km lopers door Balgoy wandelen. Een mooi gezicht met een grote verscheidenheid aan mensen, waarvan de meesten halverwege de tweede etappe nog vol goede moed waren. Het Facebookalbum “Vierdaagse Balgoy 2019!” van Werner Peters geeft een mooie dagimpressie.

Vierdaagse 2019 Balgoy van boven 02

Vanuit de lucht gezien trekken Vierdaagse wandelaars door Balgoy met rechtsonder het huis waar ik woon en boven de Maasbanddijk en de Maas (Bron foto: Rens Artz)

Het zijn dit soort activiteiten waardoor Balgoy en de Balgoyse mensen af en toe media-aandacht krijgen. Ruud van Haren meldde afgelopen weekend al op Facebook dat “Het gevoel van de Vierdaagse” aandacht gaat schenken aan Balgoy. “Het gevoel van de Vierdaagse” is een afwisselend programma waarin KRO-NCRV dagelijks verslag doet van de Vierdaagse. In korte minireportages komen in het programma verhalen van de wandelaars aan de orde, maar wordt ook verteld over het heden en verleden van de plekken waar de wandelaars langs komen. Fons de Poel, zelf Nijmegenaar van geboorte, volgt de wandelaars op hun weg door Maas en Waal. 

1fb8e-image072

Wilhelmina op bezoek in Balgoy, dijkdoorbraak 1925 (Harrie Jans met bosje hooi).

De redactie van het tv-programma was o.a. geïnteresseerd in de rol die de Maas speelt en speelde in het leven van de Balgoyse mensen, nu en vroeger. Op de Maasbanddijk heeft men een prachtig uitzicht over de Maas en het typische landschap waar Balgoy en Keent deel van uitmaken. De Maas is een typische regenrivier. Het water kan plotseling stijgen en dan loopt de boel onder. Zolang het binnen de perken blijft is het een mooi spektakel. Maar in 1993 en in 1995 stond het water hier tot aan de top van de dijk. Opeens was er weer het besef dat een overstromingsramp, zoals die van 1926 nog altijd een reële mogelijkheid is. De documentaire “Kronkels van de Maas” (Andere Tijden, VPRO) uit januari 2008 gaf al een mooi overzicht van deze geschiedenis. Het was Balgoysemins Harrie Jans (1912 – 2011) die het verhaal vertelde van de niet te stoppen watervloed vanuit Nederasselt, de koeien en de paarden die werden ondergebracht in de kerk en zijn ontmoeting met koningin Wilhelmina.

De koninklijke familie in Balgoy 1926

Foto van voorpagina “De Maasbode”, 5 januari 1926: H. Majesteit de Koningin te Balgoy.

Trots als een pauw vertelde hij zijn verhaal en de opnamen vond hij heel interessant. Dat hij dat nog mocht meemaken op 95-jarige leeftijd.

Ook Fons de Poel bracht op zondag 14 juli een bezoek aan de kerk en er werden opnames gemaakt op de Maasbanddijk (foto’s Ruud van Haren). Jammer dat Harrie er niet meer bij kon zijn. De uitzending van “Het gevoel van de Vierdaagse” met Balgoyse beelden is op woensdag 17 juli om 19.10 uur te zien op NPO 1.

Op pad met Mariken van Nieumeghen

1 reactie
Mariken van Nieumeghen (ook bekend als Mariken van Nimwegen) is een mirakelspel uit de Lage Landen, daterend van het begin van de 16de eeuw. De auteur is niet bekend.
Mariken en Moenen
Ik denk dat er weinig mensen zijn in deze omgeving die niet van Mariken hebben gehoord. Maar ken je ook het verhaal? Om te beginnen was Mariken van Nieumeghen, bijgenaamd Emmeken, geen historische figuur, maar de hoofdpersoon uit een laat-middeleeuwse legende, de hoofdpersoon uit het mirakelspel. Mariken woont bij haar oom Ghijsbrecht in een dorp buiten Nijmegen. Op een dag stuurt haar oom haar naar de stad om inkopen te doen. Daarmee begint het avontuur voor Mariken. In de stad spreekt Moenen haar aan. Mariken gaat met hem mee en verlaat Nijmegen, maar ze weet niet dat Moenen de duivel is. In het verhaal reist ze met Moenen, de duivel, van Nijmegen via Den Bosch naar Antwerpen. Daar brengen ze zeven jaar in zonden door. Gelukkig komt aan het eind alles toch nog goed. Emmeken wordt geplaagd door heimwee en keert met Moenen terug naar Nijmegen. Daar zien ze een stichtelijk wagenspel. Zij krijgt berouw en verbreekt met behulp van haar oom Ghijsbrecht en haar patrones, de heilige Maria, de banden met Moenen. Ze reist naar de aartsbisschop van Keulen en de paus in Rome, krijgt vergiffenis en treedt in Maastricht in het klooster.
Zoals gezegd is het verhaal van Mariken een laat-middeleeuwse legende, maar toch is de hele context van het verhaal gebaseerd op historische feiten. Bovendien is de samenstelling van het uiteindelijke gedrukte boekwerk erg complex geworden en bevat het elementen van verzen en proza van verschillende tijden, die vermengd zijn. Daarmee kan ook de geschiedenis van de hoofdpersoon misschien wel deels verweven zijn met feitelijke gegevens.
Het verhaal van Mariken speelt zich af op het eind van de 15de eeuw. Gezien de historische verwijzingen in de prozateksten zeker niet vóór 1471. Hertog Arnoud van Gelre werd in 1465 door zijn zoon Adolf in Grave gevangen genomen en 6 jaar lang in Buren vastgezet. Karel de Stoute beval in 1471 de zoon zijn vader vrij te laten. Mariken keerde terug naar Nijmegen 3 jaar na Arnouds bevrijding, dus in 1474 en leefde daarna nog 26 jaar, dus stierf in 1500.
Toen hertog Arnoud van Gelre gevangen werd genomen woonde op drie mijl afstand van Nijmegen een vrome priester, heer Ghijsbrecht. Bij hem woonde een knap meisje, Mariken, de dochter van zijn overleden zuster. Zij deed de huishouding voor haar oom. Ze zorgde goed en ijverig voor hem.
In het verhaal wordt verteld dat Ghijsbrecht in Venlo woont (vers 648-655), maar dat is ongeveer 60 km, dus ca. 12 uur gaans van Nijmegen.  De Hollands mijl in de middeleeuwen was ongeveer 1 uur gaans, dus ca. 5 km. Dit klopt niet met tekst op andere plekken in het verhaal. Op dri milen na Nieumeghen: vergelijk vers 16 twe groote milen en vers 54 ongeveer drie uren gaans. Bovendien is Venlo geen dorp (vers 84) en behoorde het tot een ander dekenaat en bisdom (nl. Luik) dan Nijmegen (Keulen) (vergelijk vers 1007, het proza na vers 1020 en de reis naar Keulen). Daarom stelde W.A.F. Janssen de mogelijkheid voor dat hier oorspronkelijk niet Venlo, maar ‘Balgoy’ zou zijn bedoeld. Balgoy behoorde tot het dekenaat Nijmegen en het bisdom Keulen en was ongeveer drie uur gaans van Nijmegen verwijderd (Leuv. Bijdr. 56 (1967), p. 22 en 35).
Marikenpad (www.marikenpad.nl)
Even rust in de buurt van
Galgenveld De Bolt in Velp

Hiermee wordt Mariken en haar verhaal verbonden met het dorp waar ik woon en leef en wordt het een stukje Balgoyse historie. Het begon allemaal vorig jaar toen ik door Mariken naar dorpshuis ’t Ballegoyke werd gelokt. Vorige week werd ik getipt over een krantenartikel in het Brabants Dagblad van april: “Op pad met Frans en Mariken”. Tilburger Frans Godfroy heeft de geschiedkundige wandeling van Mariken nageplozen en op een website www.marikenpad.nl in woord en beeld in kaart gebracht. Zonder er lang over hoeven na te denken, wist ik dit wil ik ook! Samen met Ans het Marikenpad lopen, ruim 150 km in 8 etappes.

Williebrordusputje in Heesch

Hetzelfde voelen als de honderdduizenden bodes, marskramers,  pelgrims, kunstenaars, geleerden, veroveraars en landverhuizers, die sinds oeroude tijden de vitale noordelijke verkeersader van het Hertogdom Brabant bereisden. De historische pleisterplaatsen, tolhuizen, kapellen en kathedralen ontdekken langs de route, en je over geven aan het schitterende landschap rond de vele tientallen kilometers zandpad die van de eeuwenoude verbinding bewaard zijn gebleven en je verbazen over wat er door menselijke hand soms van is gemaakt. Gisteren een van de etappes gelopen, ruim 20 km van Grave naar het Williebrordusputje in Heesch. Volg Ans en mij op Google Maps.

 

Bronnen:

Wandelen in Balgoy

Een reactie plaatsen
Voorzitter Theo Verheijen van heemkundekring
Pagus Balgoye legt uit wat er allemaal te zien is
achter de Oude Toren.

Het heeft even geduurd, maar Balgoy heeft ook zijn wandelpaden; twee “ommetjes” zoals in de Gelderlander van vandaag staat geschreven door Geert Geenen.
Nou is het natuurlijk wel zo, dat er al heel wat wordt afgewandeld in Balgoy, al jarenlang eigenlijk, ook zonder de nieuwe “ommetjes”. De generatie van Dientje Derks en Klazien Holleman heb ik zien wandelen toen ik nog maar pas in Balgoy woonde. Iedereen in Balgoy heeft ook Wim van der Heijden en Mari Kerkhof wel eens langs zien komen en ook Harrie Jans met zijn hond Flos heeft menig rondje gelopen over dijk en door de Herreweg. Of dus “ommetjes” zijn bedoeld voor de mensen uit het dorp zelf, zoals in de krant beweerd wordt durf ik te betwijfelen; de Balgoyse minse weten wel hoe ze in en rond Balgoy hun ommetje moeten maken. Het is wel aardig voor iedereen die in Balgoy in een bed & breakfast of op de camping verblijft.
Vanaf de Oude Toren net buiten het dorp zijn twee routes uitge­zet staat er in de krant. De langste (6,4 kilometer) voert onder meer door het agrari­sche gebied bij de Herreweg en de Wegelaar. In deze route is ook een kleine drie kilometer Maas­bandijk opgenomen. Route 2 (4,7 kilometer) gaat vanuit dezelfde middeleeuwse toren noordwaarts naar de randen van Wijchen-Zuid. Een deel van dit traject loopt langs de Wetering. Wande­­laars komen ook langs de plek waar ooit Kasteel Balgoy stond.
De twee ommetjes zijn een initia­tief van de leefbaarheidsgroep, de heemkundekring Pagus Balgoye en de stichting Maasheggen Bal­goy. Ook de gemeente, Staatsbos­beheer en agrariërs langs de rou­tes zijn bij de totstandkoming be­trokken. De ANWB gaf eerder al subsidie voor informatieborden onderweg. Dat de ommetjes pas nu open gaan, is omdat er eerst nog overeenstemming met een boer moest worden bereikt over het passeren van zijn land.
Bij de H. Johannes de Doperkerk, midden in het dorp, komt binnenkort een bord met de twee routes erop. Hier kunnen wandelaars van bui­tenaf ook hun auto parkeren om vervolgens naar de Oude Toren of een ander punt langs de wandel­routes te lopen. Op een achttal plekken langs de routes staan (of komen) bordjes met informatie over onder meer natuur en historie.
De feestelijke opening is vrijdag 21 juni om 19.30 uur in dorpshuis ’t Ballegoy­ke. Van daaruit wordt dan een deel van een route gewandeld.