Voor het antwoord moeten we meer dan veertig jaar terug in de tijd. Op 1 september 1977 werd de eerste spade in de grond gezet voor de bouw van het nieuwe dorpshuis. De gemeente Overasselt (waartoe Balgoy in die tijd hoorde) en “het Stichtingsbestuur Dorpshuis Balgoy”, bestaande uit Wim Verhoeven, Wil Berben, Jan Gerrits, Gerrie Willems en Riek van Haren, waren het eens geworden over een nieuw te bouwen gemeenschapshuis (bron: De Gelderlander 29 juli 1977).
Dorpshuis ’t Ballegoijke in aanbouw 1977 (Archief Wim Verhoeven)
De bouw moest wel voor een deel worden opgebracht door de Balgoyse gemeenschap zelf en dat betekende ook dat er geldacties moesten worden gehouden voordat in 1977 met de bouw kon worden gestart. Zo werd er in de carnavalsoptocht op een ludieke manier gecollecteerd, werden bouwsteentjes met het opschrift “Dorpshuis Balgoy” gemaakt en gebakken op school en voor fl. 2,50 van de hand gedaan en er werden van een zestal karakteristieke gebouwen in Balgoy tekeningen gemaakt op briefkaartformaat door frater Silvinus Verhoeven uit Oss, die eveneens goed werden verkocht.
Door Wim Verhoeven zelf geschreven notitie uit zijn archief, waarin de geldacties voor de bouw van het dorpshuis worden opgesomd (Archief Wim Verhoeven) Bouwsteentjes ( 4,5×2,5 cm) gemaakt door leerlingen op school (foto: Werner Peters)
Zoals hierboven in de notitie te lezen, waren de tekeningen gebaseerd op foto’s gemaakt door Wim Verhoeven en Wim zal ook wel de concepttekening gemaakt hebben voor het eigenhandig getekende topografische kaartje. Het resultaat was een set van zeven briefkaarten, waaronder dus ook de plattegrond van Balgoy. Hieronder enkele voorbeelden van de briefkaarten met de originele foto’s afkomstig uit het archief van Wim Verhoeven.
Theo Verheijen, ook bekend in Wijchen als Smid Verheijen werd daar geboren op 5 februari 1936 en woonde er meer dan dertig jaar op de hoek Stationsstraat – Baron d’Osystraat. Hij trouwde met Annie Vergeest en samen kregen ze drie kinderen. Theo was een familieman en stond altijd klaar voor zijn gezin.
Theo laat zien dat hij het werk in de smederij niet verleerd is (2005).
Tijdens de rondwandeling door Wijchen (10-jarig bestaan van Pagus Balgoye) werd ook even stilgestaan bij de voormalige smederij van de familie Verheijen aan de Teersmortelweg.
Theo was een echte ondernemer. Na het overlijden in 1964 van zijn vader, Frans Verheijen, nam hij samen met broer Henk de smederij over. In 1969 werd een boerderij in Balgoy gekocht aan de Torenstraat op nummer 21 en in 1971 vond de officiële opening van het nieuwe bedrijfspand, Landbouwmechanisatiebedrijf Fa. Verheijen & Zn. plaats. De werkzaamheden richtten zich primair op de verkoop en reparatie van tractoren, maaidorsers, hakselaars en landbouwwerktuigen. De werkzaamheden verband houdend met hoefbeslag, haarden en kachels, waterleiding en constructie, die de belangrijkste bezigheden waren in Wijchen, verdwenen uit het programma.
Theo kon niet stilzitten en was naast zijn werk ook actief bij de brandweer. Al op zijn twintigste was hij lid van de vrijwillige brandweer in Wijchen en bleef dat 35 jaar doen. Veel van zijn vrije tijd stopte hij ook in het verenigingsleven. In Wijchen waren dat met name de Wijchense paardenmarkt (Theo was jarenlang bestuurslid van de Stichting Veemarkt Wijchen) en hij was actief bij Tweestromenland. Hij was betrokken bij de paardenmarkt vanaf het eerste uur. In een documentaire van Tweestromenland in Beeld en Geluid van dit jaar vertelt Theo hoe hij zich destijds samen met Paul Rutjes bezig heeft gehouden met de wederoprichting van de paardenmarkt. Een jaar eerder werd Theo ook al geïnterviewd door de Wijchense Omroep.
Theo als prins carnaval van ’t Moasland in 1975.
Toen hij in Balgoy kwam wonen en werken verdeelde Theo zijn tijd en energie tussen Wijchen en Balgoy. In 1975 werd hij prins carnaval van het Moasland in Balgoy. Hij was ook een periode bestuurslid van de carnavalsvereniging en bleef actief in het EPK (ex prinsen kabinet) dat elk jaar zorgt voor een origineel optreden tijdens de Bonte n’aovond.
Vanaf 1991 was hij bovendien vice-voorzitter van parochie de Heilige Johannes de Doper. Geen gemakkelijke tijd was dat voor de parochie. Mgr. Arts, die vanaf 1964 pastoor was van de parochie in Balgoy, werd op 1 augustus 1993 eervol ontslag verleend, waarna hij in Uden van zijn welverdiende rust kon gaan genieten samen met zuster Petronella Maria van Driel, die hem sinds het overlijden van Grada Venbrux verzorgd had. Mgr. Arts was de laatste pastoor die op de pastorie in Balgoy woonde en samen met zuster Petronella de zorg had over de kerk en alles wat er bij hoorde. In die tijd moest het bestuur de organisatie van de parochie vernieuwen, een tijdrovend en soms moeilijk proces. De goede communicatieve vaardigheden en de vele contacten die Theo had, kwamen hierbij goed van pas.
Het toenmalige parochiebestuur met vlnr.: Marianne van den Boogaard, Piet Janssen, pastoor Groos (die in Hernen woonde), Ans van Erp, Theo Verheijen en Wim Verhoeven.
In 1995 verkocht Theo het landbouwmechanisatiebedrijf, omdat er geen opvolger was. Misschien dat de vrije tijd die dit met zich meebracht wel meegespeeld heeft om ja te zeggen toen de initiatiefnemers van Pagus Balgoye in 2000 hem vroegen om voorzitter te willen worden van de nieuwe heemkundekring. De vele contacten die Theo had bij de gemeente Wijchen hebben zeker geholpen toen de kersverse heemkundekring de Oude Toren als expositieruimte en visitekaartje wilden gaan gebruiken. Dat dit een goede keuze is geweest hebben de vele exposities en ander activiteiten die bij de Oude Toren zijn georganiseeerd wel bewezen.
vlnr.: minister Ronald Plasterk, Ruud van Haren en Theo Verheijen
Een van de hoogtepunten van het voorzitterschap van Pagus Balgoye zal zeer zeker het bezoek van een minister aan Balgoy in december 2013 zijn geweest. Toenmalig minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, Ronald Plasterk, bezocht Wijchen en Balgoy onder meer om kennis te nemen van het door bewoners van Balgoy zelfgemaakte plan voor woningbouw in het dorp. “Een mooi voorbeeld van een burgerinitiatief”, aldus de minister, die ook een bezoek bracht bij de Oude Toren, het visitekaartje van heemkundekring Pagus Balgoye. Hij werd daar rondgeleid door toenmalig voorzitter Theo Verheijen.
In 2014 stopt Theo als voorzitter en wordt opgevolgd door Wil Giesbers. Theo wordt dan benoemd tot het eerste lid van verdienste voor al zijn inspanningen gedaan voor de vereniging. Van 2014 tot het laatst toe blijft Theo actief bij Pagus Balgoye, voor zover zijn gezondheid dat toeliet. Hij was aanwezig bij ledenvergaderingen, werkavonden en exposities; op de werkavond van woensdag 3 oktober nam hij nog actief deel aan de discussies, o.a. over café en winkel “VIVO” van André van den Berg. Op woensdag 7 november melde hij af, omdat hij ziek was.
In 2014 wordt Theo Lid van Verdienste van Pagus Balgoy (bericht uit Wegwijs).
Theo Verheijen overleed op 17 november 2018. Hij was een gedreven en altijd goedlachse bestuurder in het Wijchense en Balgoyse verenigingsleven met heel veel contacten, die als geen ander verstond om mensen te verbinden en enthousiast te maken. Voor al zijn activiteiten werd hij benoemd tot Lid in de Orde van Oranje-Nassau, een Koninklijke onderscheiding die hij met trots droeg. De uitvaartdienst vond plaats op 22 november in een overvolle H. Johannes de Doperkerk te Balgoy.
Op zaterdag 22 juli ontvingen de leden van Pagus Balgoye via de secretaris het droevige bericht dat het oudste lid van de vereniging, Frans Berben (92 jaar) was overleden.
Frans was een trouw en fanatiek lid van Pagus Balgoye. Hij genoot van de werkavonden, andere bijeenkomsten en excursies van de vereniging en was helemaal in zijn element als hij kon vertellen over de tijd dat hij jong was in Balgoy en in Keent. Toen Harrie Jans ook nog leefde, konden ze urenlang vertellen en herinneringen ophalen uit vroegere tijden en zij kenden nog veel van de oorspronkelijke Balgoyse mensen persoonlijk. Zij waren zelf echte Balgoyse mensen. Pagus Balgoye mag zich gelukkig prijzen met een opname uit 2007 op DVD van een gesprek dat ik had met Frans en Harrie over de maaskanalisatie, opgenomen door Adriaan Berben. Niet lang daarna in juli 2007 maakten een aantal leden van Pagus een rondwandeling door Keent en ook daar was Frans bij (zie foto hieronder).
Harrie Jans en Frans Berben tijdens rondwandeling in Keent: waar stond toch die molen?
Franciscus Allegondus Gerardus (Frans) Berben werd geboren in Balgoy en was op twee na de jongste uit een gezin van twaalf kinderen. Zijn vader was Gradus Petrus (Grad) Berben, molenaar, geboren op 21-11-1889 te Balgoy, overleden op 10-01-1972 te Balgoy op 82-jarige leeftijd, zoon van Johannes Wilhelmus Berben en Johanna Arts. Gehuwd op 20-jarige leeftijd op 12-10-1910 te Beers met Adriana Maria Willems, 23 jaar oud, geboren op 07-06-1887 te Beers, overleden op 28-01-1968 te Balgoy op 80-jarige leeftijd, dochter van Willem Willems en Maria Elisabeth Kocken. Meer gegevens over de stamboom van Frans zijn te vinden in de genealogie van Andreas Berben.
Het bidprentje ter herinnering aan Frans geeft een mooi beeld van zijn levensverhaal.
Balgoy heeft samen met Keent al een lange geschiedenis achter de rug. Ooit een Heerlijkheid, lange tijd een eigenstandige gemeente, in 1924 samengegaan met de gemeente Overasselt en na een referendum in 1977 een meerderheid van de Balgoyse mensen die zich uitsprak voor aansluiting bij de gemeente Wijchen, wat in 1980 ook gebeurde. En dan was er ook nog de maaskanalisatie die in 1939 Balgoy en Keent van elkaar splitste, waardoor Keent in 1958 definitief naar de gemeente Ravenstein overging en later gemeente Oss werd. Een operatie met ongekende impact voor de kleine leefgemeenschap. De specifieke ligging van de dorpen Balgoy en Keent, ingesloten tussen de rivier de Maas in het zuiden en een moeras (gevolg van de meandering van diezelfde Maas) in het noorden, maakte en maakt dat de Balgoyse en Keentse mensen een herkenbaar karakter hadden en nog steeds hebben, met een mengeling van de Brabantse gemoedelijkheid en Gelderse nuchterheid. Die mengeling maakt ze behoorlijk eigenzinnig, maar ook gezellig en tolerant; geeft ze een duidelijke eigen identiteit. Natuurlijk kregen die Balgoyse mensen ook nog eens te maken met oorlog en natuurrampen, zoals de dijkdoorbraak in 1926.
De titel van het nieuwe boek is een verwijzing naar het thema van Open Monumenten Dag 2017: “Boeren, burgers en buitenlui”. Net als met het OMD-thema, ligt de nadruk van het boek ook sterk op mensen en hun onderlinge economische en culturele relaties. De korte verhalen hebben betrekking op de leefbaarheid van de kleine leefgemeenschap Balgoy en zijn voorbeelden voor zowel de geboren en getogen Balgoyenaren als voor nieuwe inwoners. Het verbindt de Balgoyse en Keentse mensen met het landschap, werk, culturele leven en de bebouwing.
In 2000 werd “Pagus Balgoye” opgericht. “Pagus Balgoye” is de heemkundekring van Balgoy en Keent en kent een twintigtal actieve leden. Samen willen die de belangstelling voor de kennis van eigen omgeving, volk, gebruiken bevorderen en heemkundig waardevolle overblijfselen conserveren en bewaren.
Mijn opa Piet “de Corrie”en zijn echtgenote Lena van Tuijl
Dat ikzelf daar graag deel van wil uitmaken is niet verwonderlijk als je mijn achtergrond kent. Afkomstig uit het Brabantse dorp Geffen en vernoemd naar mijn opa, de plaatselijke kruidenier, Piet van Erp, is de interesse voor de plaatselijke geschiedenis en zijn mensen niet raar. Die interesse is met de paplepel ingegeven door de generaties voor mij. Ik ben opgegroeid en opgevoed met buurten en verhalen vertellen. Mijn opa Piet van Erp, Piet “de Corrie” (zoon van Cornelis van Erp) had een kruidenierswinkeltje midden in Geffen, in de Kloosterstraat. Nadat opa was gestopt met de winkel, zijn ome Frans en ome Toon nog lang doorgegaan met verkoop aan huis en ik mocht vaak meegaan. In de winkel gingen verhalen uit het dorp over de toonbank en voor de winkel werd veel gebuurt. Ome Harrie en ome Kees werkten bij “de Post” en mijn vader, ome Frans en ome Albert waren duivenmelkers. De “Corries” zijn een hechte familie met een lange traditie van verhalen vertellen over de Geffense mensen en hun gebruiken. Wie de familie kent, wie mij kent, weet ook dat ze nooit als eerste naar huis gaan als ze aan het buurten slaan.
Wim Verhoeven
Het was dan ook geen straf om kennis te maken met de verhalen van en over de typische Balgoyse mensen met namen als Hammen, Jans, Stevens, de Bruijn, Berben, Dinnissen, Arts, Willems en van Haren. De boeken van Wim Verhoeven en later Ries van Haren hebben mijn interesse voor de Balgoyse geschiedenis mee bepaald. De boeken van Wim Verhoeven bevatten veel relevante informatie en foto’s en zijn bovendien doorspekt van anekdotes en Balgoyse overlevering, waardoor ze heel prettig lezen.
Ries van Haren
Naast Wim Verhoeven heeft ook Ries van Haren zijn sporen verdiend met zijn visie in verhaal en dichtvorm op met name het Balgoyse en Keentse agrarische leven. Ries schrijft op zijn eigen Balgoyse wijze gedichten en verhalen met veel nostalgie en zeker ook maatschappelijke betrokkenheid. Heel veel overlevering van Balgoyse mensen zijn door Wim en Ries op papier gezet.
We moeten nooit ophouden met deze overlevering! Het verbindt de mensen in het dorp en bevordert daardoor de leefbaarheid en sociale cohesie. Dit boek is een poging om een bijdrage te leveren aan die overlevering. Een nieuwe tijd kent nieuwe vormen en ik heb de afgelopen jaren geprobeerd om middels website van Pagus Balgoye, facebook, QR-codes en een weblog een stukje verhaal van het Balgoy toen en nu te vertellen. Wel op mijn manier, met veel feitelijke informatie uit documenten die in archieven zijn bewaard gebleven. Een deel van die informatie kunt u terugvinden in het nieuwe boek.
Lees, leer en geniet ervan!
Een nieuw Balgoys boek, mijn schrijversdebuut. De titel is “Boeren, burgers en buitenlui – verhalen over Balgoy en de Balgoyse minse”. De titel van het boek is een verwijzing naar het thema van Open Monumenten Dag 2017: “Boeren, burgers en buitenlui”. Net als met het OMD-thema, ligt de nadruk van het boek ook sterk op mensen en hun onderlinge economische en culturele relaties. De korte verhalen hebben betrekking op de leefbaarheid van de kleine leefgemeenschap Balgoy en zijn voorbeelden voor zowel de geboren en getogen Balgoyenaren als voor nieuwe inwoners. Het verbindt de Balgoyse en Keentse mensen met het landschap, werk, culturele leven en de bebouwing.
Als je in Balgoy gaat wonen en wilt meer te weten komen over de Balgoyse geschiedenis, dan krijg je al snel het advies om eens een boek van Wim Verhoeven of Ries van Haren te lezen. Die boeken hebben ook mede mijn interesse voor de Balgoyse geschiedenis gewekt. De boeken van Wim Verhoeven bevatten veel relevante informatie en foto’s en zijn bovendien doorspekt van anekdotes en Balgoyse overlevering, waardoor ze heel prettig lezen. Naast Wim Verhoeven heeft ook Ries van Haren zijn sporen verdiend met zijn visie in verhaal en dichtvorm op met name het Balgoyse en Keentse agrarische leven. Ries schrijft op zijn eigen Balgoyse wijze gedichten en verhalen met veel nostalgie en zeker ook maatschappelijke betrokkenheid. Heel veel overlevering van Balgoyse mensen is door Wim en Ries op papier gezet.
Drie generaties Jans in Balgoy
We moeten nooit ophouden met deze overlevering! Het verbindt de mensen in het dorp en bevordert daardoor de leefbaarheid en sociale cohesie. Het nieuwe boek is een bescheiden poging om mijn bijdrage te leveren aan die overlevering. Een nieuwe tijd kent nieuwe vormen en ik heb de afgelopen jaren geprobeerd om middels website van Pagus Balgoye, facebook, QR-codes en deze weblog een stukje verhaal van het Balgoy toen en nu te vertellen. Wel op mijn manier, met veel feitelijke informatie uit documenten die in archieven zijn bewaard gebleven. Een deel van die informatie is terug te vinden in het nieuwe boek, bijvoorbeeld het verhaal over de familie Jans. Generaties terug al boer in Mill en via Escharen in Balgoy terecht gekomen. Of hoe “de Valken” aan het begin van de 20e eeuw in Balgoy kwamen wonen. Ook verhalen over kasteel, maaskanalisatie, veerpont, school aan de Hoeveweg en dorpshuis zijn gebundeld in het 124 pagina’s tellende boek.
School aan de Hoeveweg
Interesse in het boek?
De boekpresentatie is:
zondag 3 september bij de Oude Toren
van 11.00 – 16.00 uur
Programma:
11.00 uur Opening expositie
13.30 uur Boekpresentatie en uitreiking eerste exemplaren
13.45 uur Boekverkoop
16.00 uur Sluiting
Harmonie Kunst en Vriendschap zal de activiteiten muzikaal opluisteren
In de periode tot en op 3 september kunnen mensen het boek bestellen/kopen voor €12,50 en daarna is het te koop voor €15,00. Inschrijven/bestellen kan bij de secretaris en de penningmeester van Pagus Balgoye en bij mij en de bestelde exemplaren zijn op 3 september af te halen bij de Oude Toren tegen contante betaling van €12,50. Na 3 september zijn voor die datum bestelde boeken bij bovengenoemde mensen op te halen tegen contante betaling van €12,50. Als mensen na 3 september boeken bestellen/kopen (of boeken die dan worden aangeboden bij activiteiten van Pagus Balgoye), dan kosten die €15,00.
Zondag 3 september is het in Balgoy Open Monumenten Dag. Dit is een week eerder dan in de rest van Nederland, maar in het weekend van 9 en 10 september is het Balgoyse kermis. Behalve de boekpresentatie zal er in de Oude Toren ook een expositie zijn die aansluit bij het OMD thema en bij de inhoud van het boek. Harmonie Kunst en Vriendschap zal de activiteiten bij de Oude Toren muzikaal komen opluisteren.
Zoals hierboven al gezegd is het thema voor Open Monumentendag 2017: ‘Boeren, burgers en buitenlui’. De nadruk ligt hiermee sterk op mensen en op hun onderlinge economische en culturele relaties. Het thema verbindt stadsbewoners, plattelandsbewoners en mensen met een rondtrekkend bestaan, en het verbindt uiteenlopende historische perioden met het heden.
‘Boeren, burgers en buitenlui’, dat was van oudsher de uitroep waarmee de stadsomroeper de aandacht van het publiek trok. Met die drie begrippen was in feite iedereen genoemd: de bewoners van stad en land plus rondtrekkende mensen zonder vaste woonplaats. Het thema wijst op hun onderlinge relaties, en dus op voedsel, grondstoffen, handel, vervoer, communicatie, markten, kermissen en volksvermaak. Het is verbonden met talloze gebouwen, monumenten en andere objecten: van boerderijen, melkfabrieken, werkplaatsen, tolhuizen, tuinderscomplexen en molens via markten, waaggebouwen, pakhuizen en winkels tot buitenplaatsen, waterstaatcomplexen en bierbrouwerijen. Het is een thema met talloze aanknopingspunten en een rijk assortiment aan bijzondere monumenten en verhalen die tijdens de Open Monumentendag kunnen worden beleefd en die in Balgoy zijn gebundeld in een nieuw boek.
De titel van het nieuwe boek is een verwijzing naar 
Piet's Blog: Balgoyse mins 