Veranderingen in Balgoy zijn altijd nieuws. Het is al weer even geleden en we zijn er al weer aan gewend geraakt denk ik, maar in 2022-2023 heeft een opmerkelijke transformatie plaatsgevonden in de Torenstraat. Op de plek waar voorheen een oude boerderij met bijbehorende schuur stond, prijken nu zes nieuwe huizen – twee speciaal ontworpen voor senioren en vier twee-onder-één-kap-woningen. De verandering kwam tot stand door een herziening van het bestemmingsplan. Wethouder Geert Gerrits, verantwoordelijk voor ruimtelijke ordening in de gemeente Wijchen, benadrukte toentertijd het belang van deze ontwikkeling voor Balgoy. Hij noemde het een welkome aanvulling tussen het oude en nieuwe gedeelte van ons dorp (De Gelderlander maart 2021).
Op de laatste werkavond in 2023 van de heemkundekring Pagus Balgoye was het onderwerp “bronnen voor genealogisch onderzoek”. Om uit te leggen hoe en welke bronnen je tot je beschikking hebt om genealogisch (stamboom) onderzoek te doen werd de geschiedenis van de voormalige boerderij aan de Torenstraat als onderwerp gekozen. Het ontrafelen van een (familie)geschiedenis begint altijd dicht bij huis. Een reis terug in de tijd, die echter vaak begrensd wordt door beperkingen op het inzien van officiële documenten uit de burgerlijke stand, die pas na een periode van 50 tot 100 jaar openbaar worden. Om deze tijdslimiet te overbruggen, moet je je speurtocht starten binnen de familiekring. Bij het terugzoeken van enkele generaties is het raadzaam om te grasduinen in familiepapieren. Denk aan waardevolle documenten als trouwboekjes, paspoorten, geboortekaartjes, bidprenten en overlijdensberichten. Deze stukken kunnen vaak essentiële informatie bevatten die je een stap dichter bij voorouders brengen. Verder is het handig om te achterhalen of andere familieleden al gegevens hebben verzameld. Misschien heeft iemand anders binnen de familie al eens onderzoek gedaan naar de afstamming. Het raadplegen van (oudere) familieleden is ook van onschatbare waarde. Niet alleen voor basisinformatie zoals namen en data, maar ook voor een schat aan verhalen die de geschiedenis van de familie tot leven kunnen brengen. Vaak bezitten zij niet alleen oude familiefoto’s, maar hebben ze ook memorabele verhalen en anekdotes over vroegere generaties paraat. Deze verhalen zijn kostbaar, hoewel soms doorspekt met mythes. Het is aan ons, als objectieve onderzoekers van de geschiedenis, om te achterhalen welke van deze verhalen op waarheid berusten. Dat avontuur gaat dan verder in de archieven, waar we dan stukje bij beetje de puzzel van de geschiedenis kunnen leggen.
Wie weet welke bijzondere verhalen en verborgen parels er schuilen in de geschiedenis van deze boerderij in Balgoy. Het onderzoek naar de wortels van Balgoyse mensen kan een onverwachte en betoverende reis zijn door de tijd, waarbij elke ontdekking een nieuw hoofdstuk opent in het boeiende verhaal van het verleden. Wat betreft deze boerderij in de Torenstraat, begint het verhaal ook nog eens met een stukje eigen familiegeschiedenis. Laten we deze reis maar beginnen met een artikel in het tijdschrift Boerderij van dik tien jaar geleden.
Frans Jans en Petra Jans-Van Uden waren de laatste bewoners van de boerderij en wonen nu in een van de twee levensloopbestendige woningen. In 2011 besloten ze om de boerderij aan te houden tot 2022 met circa 65 melkkoeien, waarmee ze een stabiel inkomen konden halen. Dat bleek uit een bedrijfsplan van toen. In 2009 waren de melkprijzen slecht en er was geen opvolger voor Frans. Toch wilde hij graag doorboeren. Hij vroeg zich af of dat wel kon en hoe dat op het huidige bedrijf zou kunnen worden gerealiseerd. DLV Rundvee Advies hielp om de zaken op een rij te zetten en een bedrijfsplan te maken. Uit de bedrijfseconomische analyse bleek dat de laatste kilo’s melk niet genoeg geld opbrachten. Ook was de ligboxenstal te vol en toe aan renovatie. Vervolgens werden drie ontwikkelscenario’s doorgerekend: investeren in een melkrobot, uitbreiden en optimaliseren bij de huidige bedrijfsomvang. Het werd optimaliseren. Dat bracht opvallende keuzes met zich mee. Er werd melkquotum verkocht en de ligboxstal werd gerenoveerd. Dus niet uitbreiden en investeren; althans niet in groei, maar als resultaat van de optimalisatie wel een investering in koecomfort (Bron: Boerderij 96, no. 44, 2011).
En toen werd het 2022. Frans en Petra besloten definitief om te stoppen en de boerderij verdwijnt. Met de kennis van familieleden en familiedocumenten kunnen we teruggaan in de tijd, naar het jaar 1987. Frans, de jongste zoon van Theodorus Petrus (Thé) Jans en Johanna Wilhelmina (An) de Grunt, treedt in het voetspoor van zijn ouders en gaat verder met het boerenbedrijf na zijn huwelijk met Petra van Uden. We gaan verder terug, naar 1954. Het huis met erf, bouw- en weiland en boomgaard, kadastraal Balgoy sectie A, nummers 135, 136, 138, 139, 140, 141 en 507 werd officieel overgedragen aan Thé Jans, waarmee een nieuw tijdperk voor de boerderij aanbrak. Thé kocht de boerderij van zijn vader Petrus Johannes (Piet) Jans. Een jaar later, in 1955, trouwt Thé met An de Grunt. Zijn vrijgezelle broer Antonius Hermanus Gijsbertus (Antoon) blijft op de boerderij werken.
Begin vorige eeuw, om precies te zijn op 6 mei 1910, trouwde Petrus Johannes (Piet) Jans uit Escharen met Johanna Arnolda (Hanna) Kersten uit Balgoy. Zij trouwden in op de boerderij aan de Torenstraat in Balgoy van de ouders van Hanna Kersten, Hendrikus Kersten en Elizabeth de Bruijn, die er vanaf 1876 hadden geboerd. Hoe Piet Jans in Balgoy terecht is gekomen is te lezen in een ander verhaal in deze blog: Het boeren zit de Brabantse familie Jans in de genen.
Op het plaatje hieronder, een detail van een kadastrale kaart uit 1811-1832, zie je een boerderij met de naam Florenstein. We kennen allemaal de plek van deze boerderij, omdat die nog steeds prominent in Balgoy te vinden is. De naam Florensteijn prijkt nog op de voorgevel. Als we het over de Balgoyse geschiedenis hebben, over de gebouwen en de mensen die er geleefd hebben, valt regelmatig de naam Florensteijn. Ook in deze blog heb ik vanzelfsprekend over Florensteijn geschreven; recente artikelen van de blog gingen uitgebreid over de geschiedenis van Florenstein, over de mensen die op Florensteijn gewoond en geleefd hebben en daarvoor over een oude sage uit de Katholieke Illustraties.
Al in de tijd van deze kadastrale kaart uit het begin van de 19e eeuw stond er naast Florenstein een boerderij, kadastraal sectie A nummer 139, de boerderij die nu afgebroken is. Dat het om dezelfde boerderij gaat blijkt uit recentere kadastrale gegevens. Toen Piet Jans de boerderij verkocht aan zijn zoon Thé in dienstjaar 1955 waren de kadastrale nummers nog steeds dezelfde.
Eigenaar van de boerderij in het begin van de 19e eeuw was volgens het kadaster de weduwe van Daan Danen (Daan (Daniel) Danen is op 24 maart 1814 overleden), Elisabeth van Velp. Daniel Danen was de zoon van Antonius Danen en Henrica Paulissen. Henrica Paulissen op haar beurt was een dochter van Paulus Aarts van Florenstein, die op Florenstein woonde. Terwijl een andere dochter van Paulus Aarts, Elisabeth, getrouwd met Petrus Jacobs van Haren op Florenstein bleef wonen, is er hoogstwaarschijnlijk door splitsing een tweede boerderij gekomen voor Henrica.
Met behulp van WieWasWie (https://www.wiewaswie.nl/) kunnen we een afstammingsreeks van de bewoners van de boerderij maken van Frans Jans terug in de tijd die uitkomt bij Henrica Paulissen. Een afstammingsreeks toont via welke lijnen iemand afstamt van één van de voorouders. In tegenstelling tot een stam- of moederreeks volg je dan niet continu de rechte mannelijke of rechte vrouwelijke lijn, maar in dit geval blijf je wel op dezelfde boerderij.
Samengevat heeft de werkavond van Pagus Balgoye wederom een mooi stukje Balgoyse geschiedenis opgeleverd. Het verhaal begon met een krantenbericht dat op de plek waar voorheen een boerderij met bijbehorende schuren stond zes nieuwe huizen zijn gebouwd. In 2022 besloten Frans en Petra Jans definitief om te stoppen met de boerderij. Meer dan twee eeuwen lang werd er geboerd op die plek in het centrum van Balgoy. Opvallend is dat de boerderij steeds overgenomen werd door een van de kinderen van het gezin. Verder kunnen we met vrij grote zekerheid aannemen dat de boerderij is ontstaan uit splitsing van het naast gelegen voormalige adellijke huis Florenstein halverwege de 18e eeuw.
Piet's Blog: Balgoyse mins 