Balgoy was landelijk nieuws in 1977 (Bron: Paul Berben).

Na een referendum sprak in 1977 een meerderheid van het dorp Balgoy zich uit voor aansluiting bij de gemeente Wijchen wat in 1980 ook gebeurde (Wikipedea). In een zin opgeschreven. Lijkt zo simpel, maar was het ook zo simpel? Het was in ieder geval landelijk nieuws!

Het referendum in 1977 was niet het eerste Nederlandse referendum. Daarvoor moeten we veel verder terug in de tijd, namelijk naar het jaar 1797. Het jaar 1797 is een bijzonder jaar in de Nederlandse geschiedenis. De Bataafse Republiek wordt uitgeroepen. De Fransen hebben de stadhouder verdreven en het bestuur wordt gebaseerd op de idealen van de Franse Revolutie. Maar politiek is Nederland zwaar verdeeld. Er moet een grondwet komen, maar door de verdeeldheid lukt het niet om tot een duidelijk ontwerp te komen. Het volk mag zich er over uitspreken in het eerste Nederlandse referendum. De nieuwe grondwet, met de bijnaam “Het Dikke Boek”, wordt door een vernietigende meerderheid afgekeurd. Een jaar later volgt een nieuw referendum en de aangepaste grondwet wordt nu onder druk van de Fransen wel aangenomen. Het vormt de basis voor de grondwet zoals wij die nu kennen.

Het eerste lokale referendum in Nederland vindt plaats in Hillegom in 1906. De bevolking mocht zelf kiezen tussen een jaarlijkse kermis of een volksfeest met subsidie van de gemeente. De meerderheid kiest voor een volksfeest. De gemeenteraad besluit daarop om zowel een volksfeest als een kermis te houden. Daarna volgen er nog veel meer. In totaal waren er tussen 1906 en 2014 bijna 200 lokale referenda.

Overzicht aantallen lokale referenda in Nederland (1906-2014). Bron: databestand lokale referenda Van der Krieken (2014)

In 1977 mochten de inwoners van Balgoy door middel van een lokaal referendum kiezen tussen aansluiten bij een andere gemeente, namelijk Wijchen, of blijven bij de gemeente Overasselt, waar ze sinds 1923 deel van uitgemaakt hadden. De aanloop naar het referendum was een periode in de Balgoyse geschiedenis met veel onrust in het dorp. Typisch voor Balgoy was dat nagenoeg iedereen ging stemmen wat leidde tot de hoogst gemeten opkomst ooit (97,48%), waarbij 57% voor Wijchen koos.

De Volkskrant van 3 november 1977

Zoals gezegd dit lokale referendum was landelijk nieuws. Ook in de grote regionale en landelijke kranten verschenen berichten hierover. Wel viel me op dat in het overzicht belangrijke gegevens uit de 20e eeuw van Wim Verhoeven het jaar 1977 niet genoemd wordt in relatie tot het referendum. Wel opent Diosa op 21 mei 1977 haar nieuwe accommodatie ”de Wissen”. Hij noemt de “volksraadpleging” wel in 1980 bij de overdracht naar Wijchen. De getallen komen ook overeen met de getallen die genoemd worden in het artikel in de Volkskrant.

(Bron: Overzicht belangrijke gegevens uit de 20e eeuw, Wim Verhoeven)

Was er nog ander nieuws in 1977? Op 16 augustus 1977 is op tweeënveertigjarige leeftijd de Rock & Roll pionier Elvis Presley (1935 -1977) overleden en ze staan nog steeds bekend als de ruigste band van ons land: Normaal. In 1977 werd ‘Oerend Hard’ een hit. Ook in 1977 vond de première van de film “Soldaat van Oranje” plaats.

Van 23 mei – 11 juni was de treinkaping bij de Punt. De kaping werd beëindigd met een beschieting waarbij 2 gijzelaars en zes kapers het niet overleefden.

Tenslotte, maar niet het minst belangrijk, was er in 1977 een kabinetscrisis en vonden er landelijke verkiezingen plaats. Op 22 maart valt het Kabinet-Den Uyl (1973-1977) naar aanleiding van een conflict over de grondpolitiek. In 1977 nemen de KVP (Katholieke Volkspartij), de ARP (Anti Revolutionaire Partij) en de CHU (Christelijk Historische Unie) voor de eerste keer met een gezamenlijke lijst CDA (Christen Democratisch Appèl) deel aan de Tweede Kamerverkiezingen. Die verkiezingen vonden plaats op 25 mei. De grote winnaar van deze verkiezingen was de PvdA, die tien zetels won, met de leuze “Kies de minister-president”. Ook de VVD (van 22 naar 28 zetels) en D’66 (van zes naar acht) deden het goed. Het CDA, dat voor het eerst deelnam, behaalde één zetel winst ten opzichte van het gezamenlijke resultaat van ARP, CHU en KVP in 1972.

Kabinet van Agt I in 1977 (Wikipedea)

Na een zeer langdurige formatie, waarbij eerst werd gepoogd een tweede kabinet-Den Uyl te vormen, werd in december door CDA en VVD het kabinet-Van Agt I geformeerd.

Terug naar het lokale referendum in Balgoy. Zoals hierboven al verteld koos de meerderheid van de Balgoyse mensen voor Wijchen en niet voor Overasselt. Toch was dat geen gemakkelijke keuze voor de meesten. De Balgoyse schrijver en dichter Ries van Haren schreef er een boek over: het verhaal over het huwelijk van Marga van Ballegoij met de Heer van Wiechen. Een verhaal gebaseerd op deze historische gebeurtenis, met herkenbare en herleidbare karakters, mensen die in die tijd in Balgoy en ook in Wijchen geleefd hebben, maar ook een verhaal met een carnavaleske knipoog en dus deels fictie. Ries zei het zelf als volgt: “Het was even geen leuke tijd voor Balgoy. ‘k Heb toen besloten om op meer humoristische wijze de zaak te evalueren”.