De vraag van Anneke uit Berkel en Rodenrijs in Zuid-Holland over de boerderij in de Hoeveweg waar rond 1930 haar opa en oma hebben gewoond heeft in februari geleid tot een mooi verhaal. Het betrof Joannes Everardus Helderman uit Schiebroek, die samen met echtgenote Anna Petronella van der Helm en hun vier kinderen naar het verre Balgoy verhuisden en daar enkele jaren hebben gewoond.

Wilhelmus Johannes Cornelius de Bruijn, oud-burgemeester-secretaris van de gemeente Balgoy, oud-heemraad van het polderdistrict Rijk van Nijmegen, lid van de derde orde van den H. Franciscus

Op een werkavond van Pagus Balgoye, nadat het verhaal was gepubliceerd, werd nog eens over de familie Helderman gesproken en Ries van Haren schreef naar aanleiding hiervan een mooi verhaal dat ik mocht gebruiken voor deze blog. Van zijn vader, die geboren werd in 1901, had Ries lang geleden wel eens gehoord over “die familie”. Zij en nog een andere Zuid-Hollandse familie hadden eind jaren twintig ieder een boerderijtje gehuurd van oud-burgemeester de Bruijn van Balgoy (tot 1923). Eerder waren die bedrijfjes verhuurd aan Balgoyse mensen, maar de oud-burgemeester stond niet bekend om zijn liefdadigheid, meer het tegendeel was bekend. De pachters betaalden vaak te veel en kregen daarvoor niet wat beloofd was. Daardoor werd het steeds moeilijker om te verpachten aan Balgoyse mensen. Johan de Bruijn, de zoon van de burgemeester, destijds rentmeester van beroep, heeft toen in een landelijk dagblad de boerderijtjes voor huur aangeboden. Hierop werd gereageerd door die beide families. Echte Hollandse families, die geen wegwijs wisten met de boomgaarden in deze streek, bouwland bewerken kenden ze minimaal en voor het grasland gebruikten ze hele andere methoden dan wij hier gewend waren. Zo meteen in het verhaal van Ries meer hierover.

Eerst de vraag wie was die andere Zuid-Hollandse familie en waar stond het boerderijtje dat ze pachtten? Hiervoor werd in eerste instantie het bevolkingsregister (BR) (1924-1931) van de gemeente Overasselt gebruikt, dat in te zien is in het Regionaal Archief te Nijmegen. Het BR bestaat uit 10-jarige tabellen met daarin de inwoners van de gemeente geregistreerd op huisnummer. Bovendien is opgetekend wanneer zij in de betreffende periode zijn gevestigd en/of wanneer zij zijn vertrokken. In dit geval dus in de periode 1924 tot en met 1931. De onlogische begindatum wordt verklaard door het feit dat op 1 mei 1923 de gemeente Balgoy en Keent haar zelfstandigheid opgaf en werd gevoegd bij de gemeente Overasselt. In diezelfde periode 1924-1931 werd in de zomer van 1928 ook nog een nieuwe huisnummering ingevoerd door de gemeente Overasselt. Folio 213 vermeldt dat op Hoeveweg C99 (voor 1928 nummer C46 en nu Hoeveweg 13) van 1926 tot eind 1928 Wilhelmus Antonius Heestermans uit Oude-Tonge met zijn vrouw Maria Feyen heeft gewoond. Oude-Tonge is een plaats in het oosten van de gemeente Goeree-Overflakkee in de provincie Zuid-Holland. Het dorp ligt op het eiland Goeree-Overflakkee. Volgens het BR zijn ze op 26-11-1928 uitgeschreven in Overasselt en naar Hilversum vertrokken. Vanaf 3-4-1929 was op C99 de landbouwer Derk Remmert van den Berg uit Beuningen gevestigd.

Hoeveweg C99 (nu Hoeveweg 13) begin jaren vijftig van de vorige eeuw. Zo moet het boerderijtje er ook ongeveer uitgezien hebben eind jaren 20 toen Wilhelmus Antonius Heestermans uit Oude Tonge er woonde.

Muursteen waarschijnlijk bij de bouw van het boerderijtje naast de voordeur ingemetseld met inscriptie “J.H.M.H.d.B. 25-1-1908” (Johan Hendrik Mattheus Herman de Bruijn, zoon van burgemeester Wilhelmus de Bruijn).

Op de foto hierboven, rechts naast de voordeur is een “plaatje” zichtbaar. Dit “plaatje” is een van natuursteen gemaakt, ingemetseld plaatje dat nu nog steeds op die plek in het huis zit. Op het plaatje staat geschreven “J.H.M.H.d.B. 25-1-1908” (Johan Hendrik Mattheus Herman de Bruijn, zoon van burgemeester Wilhelmus de Bruijn), de oorspronkelijke eigenaar, die het boerderijtje verpachtte aan de familie Heestermans. Op de foto van het boerderijtje, die waarschijnlijk is gemaakt in de vijftiger jaren, is rechts van de deur in het midden een grote brievenbus opgehangen en daarboven een soort uithangbord. Op het raam daar rechts van zijn “mededelingen” opgeplakt. Dit zou kunnen passen bij de bestemming postkantoor die het boerderijtje begin jaren vijftig kreeg, toen het werd gekocht door brievenbesteller Johannes Hendrikus Willems (“Jo de Post”) (zie de kadastrale legger hieronder).

Kadastrale legger ART. 1422 Balgoy, waarop duidelijk de vele verbouwingene en aanpassingen van het postkantoor zijn te lezen.

In een eerdere kadastrale legger, ART 857,  is te lezen dat de boerderij is “gesticht in dienstjaar 1909” en eigendom was van Wilhelmus Johannes Cornelius de Bruijn uit Balgoy, van beroep burgemeester. Dit wordt bevestigd door de informatie op de muursteen.

Ries van Haren vertelt verder dat bij Heestermans een stuk weiland lag (zo rond het Tuimelsgat waar nu de Roncallischool staat), dat vaak tot juni in het water stond. Verder stonden bij de beide pachters Heestermans en Helderman fruitbomen op het huisperceel, voornamelijk bestaande uit hoogstambomen. Dat was helemaal nieuw voor hen. Er moest met 35 tot 40 sportladders geplukt worden en dat kenden zij niet. Zodoende ging er bij hen veel fruit verloren, terwijl Balgoyse mensen dit allemaal verwerkten. Pruimen werden gesteriliseerd of meegenomen naar de Nijmeegse markt. Ook van peren ging weinig verloren en val-appels werden geschild en in platte stukjes gesneden en dan in de zon gedroogd op een laken. Eenmaal droog gingen ze in een oude melkbus meestal naar de zolder. Een lekkernij voor de winter.

Helderman had ook nog een stuk weiland dat was “uitgeleegd” voor dijkonderhoud. “De Put” werd het genoemd en ligt nu op het perceel van Johan van de Oever vlak langs de dijk. Uitgeleegd weiland levert de eerste 10 tot 20 jaar vaak een slechte oogst. De grond moet eerst weer in cultuur gebracht worden.

Met kar en paard op het bouwland (Piet, Jan en The de Bruijn aan het werk, ca. 1955).

Rond 1928 heeft de vader van Ries het hooi “opgevaren” met kar en paard voor Helderman. Helderman had een knechtje, volgens Ries een grote lilliputter, die volgens hem Pietje heette. “Pietje met kiestje” werd hij ook genoemd, omdat hij in de wintertijd rondging met “negotie”.  Nou zette Helderman zo’n grote oppers hooi, dat er maar een of anderhalve opper op een kar kon, terwijl bij Balgoyse boeren er wel 7 tot 8 op konden. Pietje moest daarom een stalladder meenemen om op de opper te klimmen en dan het hooi op te kunnen steken. Zij, de Hollanders, waren dat wel gewend en sleepten soms 20 are hooi bij elkaar voor 1 opper of ook vaak op een ruiter. In Zuid-Holland heb je vele akkers weiland met watervoren en in het midden van die akkers lag het land vaak hoger. Zodoende zette ze daar de oppers hooi op.

Al met al was het geen vetpot voor de beide pachters, volgens Ries. Zijn vaders verhaal over de Zuid-Hollanders eindigde dan ook altijd met de opmerking: “op een goede dag zijn ze beide met de noorderzon vertrokken”.

Tenslotte nog de vraag: “wie was Pietje met het kiestje?” Ik denk dat “Pietje” in werkelijkheid “Cor of Corné” heeft geheten. Dit vermoed ik, omdat er in de periode 1926 tot 1929 vier mensen werden geregistreerd in het BR op Hoeveweg C99. Behalve Wilhelmus Antonius Heestermans en zijn vrouw Anna Cornelia Maria Feijen woonden er ook nog hun zoontje Hendrikus Antonius, die op 1-7-1926 werd geboren en de zwager van Wilhelmus Heestermans en broer van Anna Feijen, Cornelius Marinus Feijen. Ik durf te stellen dat Cornelius Feijen “Piet met het kiestje”was, want na het vertrek van Cornelius in juni 1928 naar Oud Beijerland heeft niemand meer “Pietje”gehoord of gezien.