Een vraag van de overkant van de Maas: Heeft er een familie Stevens in Keent gewoond?

Vorige week ontving ik een e-mail van Henk Swinkels uit Keent, die een vraag kreeg van Ria Stevens (meisjesnaam), een onbekende voor hem. Ze was op zoek naar informatie of er begin vorige eeuw een familie Stevens in Keent had gewoond, mogelijk in verband met een huis aan de Veldweg in Balgoy of de Hoogveldsestraat in Keent, dat dateerde uit 1914, 1925 en de jaren 30. Henk vroeg mij of ik haar vraag kon beantwoorden.

Uitzicht vanaf de dijk aan de Veldsestraat in Balgoy. Aan de overkant van de Maas ligt Keent en de Hoogveldsestraat.

Met de Veldweg die Ria noemt, zal ze wel de huidige Veldsestraat in Balgoy bedoelen, die in het verlengde van de Hoogveldsestraat ligt. In de eerste helft van de vorige eeuw, voor de maaskanalisatie dus, was dat een lange weg die Balgoy en Keent met elkaar verbond.

Pet de smid en Lieneke Arts

Denkend aan Keent en de Hoogveldsestraat herinnerde ik me een verhaal van Ries van Haren over Pet de smid en Lieneke Arts, dat ook is opgenomen in zijn boek “Geleefd Verleden” op bladzijde 133. Daarin staat ook een mooie beschrijving, een typisch Ries van Haren gedicht. Pet de smid, wiens volledige naam Petrus (Piet, Pet) Stevens was, werd geboren in Keent. Hij trouwde op 19 september 1891 met Helena (Lieneke) Arts in Balgoy en ze gingen in oktober van dat jaar wonen in het Keentse Hoogveld volgens het Bevolkingsregister van Overasselt (Nederasselt) 1880-1900.

Bevolkingsregister van Overasselt 1880-1900

Daar zijn ze blijven wonen met hun kinderen, zoals blijkt uit het bevolkingsregister van Overasselt 1923-1930. Pet’s beroep smid is ook vermeld in het bevolkingsregister.

Bevolkingsregister van Overasselt 1923-1930
Kadastraal leggerartikel waarin huis, tuin en erf van Piet Stevens staan beschreven

Met behulp van de gegevens uit het bevolkingsregister, aangevuld met enkele aktes van de Burgerlijke Stand is snel een korte stamboom gemaakt, die laat zien dat Pet de smid, zijn vader Jan en diens vader Petrus allemaal in Keent woonden, wat hen echte Keentse mensen maakte. Het kadaster bevestigde dat Petrus Stevens, Jzn, de eigenaar was van het huis, erf en tuin gelegen aan de Hoogveldsestraat, zoals vastgelegd in Nederasselt sectie C nummer 818 en 819. Het huis werd verkocht in kadastraal dienstjaar 1935 (1934), waarschijnlijk na het overlijden van Lieneke in 1930, terwijl Petrus zelf in 1937 overleed in Grave, volgens de overlijdensakte van de Burgerlijke Stand.

Korte stamboom van Petrus Stevens
Oude kadastrale kaart met de huisnummers volgens het bevolkingsregister 1923-1930

Op een oude kadastrale kaart van begin 20e eeuw, waarop de toenmalige huisnummering is aangegeven, is te zien dat het huis met adres B147 stond op de hoek van de Hoogveldsche Straat en het Mertste Straatje en in het boek van Ries van Haren staat ook nog een foto van het huis.

Woonhuis en smederij van Pet de smid in Keent.

Hoe de omgeving er nu uitziet weet ik niet precies, maar als ik op perceelloep.nl kijk is het toenmalige huis van Pet de smid niet ver van Henk Swinkels vandaan en zal hij dat wel weten.

Huidige situatie in de Hoogveldsestraat

De Vierdaagse stop bij Teun en Jeanne: Een verhaal van Balgoyse soep, gastvrijheid en gemeenschap

In de jaren dertig van de vorige eeuw werd er in de Hoeveweg tegenover de kerk een nieuw café, winkel en bakkerij gebouwd door de familie De Valk. Die hadden tot dan een café aan de Hoogveldsestraat tussen Balgoy en Keent, maar dat moest wijken voor de rechtgetrokken Maas. Café De Valk aan de Hoeveweg kreeg de naam van Haren toen Teun en Jeanne van Harens er in 1981 introkken. Niet meteen. Aanvankelijk hielden ze de kroegnaam De Valk in ere. Maar toen hun dochter werd aangesproken met Hanneke de Valk, besloten zij het café te herdopen tot Van Haren.

Langs de Vierdaagse route met koffie, soep en broodjes (Bron: Werner Peters)

Dat betekent ook dat Jeanne veertig jaar aan de Vierdaags route stond met grote pannen zelfgemaakte soep en broodjes. In 1982 begon ze er mee. Toen nog vanuit het dorpscafé. Het café werd al snel een vaste rustplaats voor veel wandelaars tijdens de Dag van Wijchen. Jeanne, een geboren gastvrouw, serveerde niet alleen koffie en frisdrank, maar haar zelfgemaakte hartige tomatensoep en smaakvolle groentesoep werden al snel de ster van het café.

“De soep van Sjan” (De Gelderlander 9 juli 2017).

In 2012 sloot het café in Balgoy voorgoed zijn deuren. De Balgoyse mensen vonden dat vanzelfsprekend heel erg, want het café was een belangrijk onderdeel van de gemeenschap. Het pand werd verkocht en kreeg een andere bestemming. Teun en Jeanne bleven naast het pand wonen en wilden de vierdaagse-activiteiten in Balgoy niet verloren laten gaan. Ze zetten een tent op bij hun woonhuis en maakten een keuken onder hun carport. Ze haalden de stoeltjes van het café uit de opslag en draaiden weer gehaktballen. De soep leek nooit weggeweest. Het werd een groot succes! Het werd drukker dan ooit. Het werd een dorpsfeest, waar iedereen aan meedeed. De Balgoyse mensen stonden langs de route te juichen en te klappen voor de wandelaars en voor Teun, die ging doen waar ie goed in was, muziek maken.

Teun en zijn muzikanten, die er in Balgoys Vierdaagse feest van maakte tegenover de plek waar Jeanne stond met de soep (Bron: Werner Peters).

Teun en Jeanne genoten van al die blije gezichten en dankbare reacties. Ze maakten vrienden voor het leven met sommige wandelaars, die elk jaar weer terugkwamen. Maar helaas, zoals het spreekwoord zegt, komt aan alle goede dingen een einde. Begin dit jaar maakte Jeanne bekend dat ze zou stoppen met de Vierdaagse stop en in de Gelderlander van dinsdag 18 juli vertelt ze nog een keer haar verhaal. Afgelopen week was er dus geen rustplaats meer voor haar deur. Een einde van een tijdperk en dat betekent ongetwijfeld toch even slikken voor degenen die haar gastvrijheid, warme soep en genegenheid zullen moeten gaan missen. Het was stil in de Hoeveweg.

Natuurlijk ging de Vierdaagse gewoon door, ook in de Hoeveweg (Bron: Werner Peters).

De Vierdaagse van Nijmegen blijft natuurlijk, maar zal een unieke plek moeten missen. Teun en Jeanne waren meer dan alleen soepverkopers. Ze waren ook gastheer en gastvrouw. Ze verwelkomden de wandelaars en zorgden ervoor dat ze zich thuis voelden. Ze spraken met de wandelaars over hun ervaringen en vertelden hun eigen verhalen. Het was altijd gezellig bij Teun en Jeanne, typische Balgoyse gemeenschapszin. De wandelaars zullen Teun en Jeanne en hun soep nooit vergeten. Ze hebben een stukje geschiedenis geschreven in Balgoy. En echt stoppen? Ik kwam Teun weer tegen bij de rustplaats aan de Balgoyse weg, met zijn band “Moizat” en ze bliezen er lustig op los. Muziek maken zit ‘m in het bloed en hoe moet je dat nou stoppen….

“Moizat” met Teun bij de rustplaats aan de Balgoyse weg.

In de Gelderlander: op zoek naar de ambtsketen van de gemeente Balgoy en Keent.

Ruud van Haren (zittend) en ik (© Koen Verheijden, De Gelderlander)

Het artikel in de Gelderlander van zaterdag 20 mei (1) vertelt het verhaal van de zoektocht naar de burgemeestersketen van de gemeente Balgoy en Keent, de gemeente die in 1923 (precies honderd jaar geleden dus) opging in de gemeente Overasselt en nu deel uitmaakt van de gemeente Wijchen. Na het verschijnen van het artikel vroegen verschillende mensen, hoe zat en zit dat nou met zo’n burgemeestersketen?

De ambtsketen van de gemeente Balgoy en Keent in 1931 na het overlijden van de laatste burgemeester (Bron: 60 jaar harmonie Kunst en Vriendschap (1979) Wim Verhoeven)

Alweer een paar jaar geleden, als ik me goed herinner met de opening van het gemeentehuis aan de Kasteellaan in Wijchen, hadden Rudy van Haren en ik het idee opgepakt om uit te zoeken wat er met de ambtsketen van de laatste burgemeester van Balgoy en Keent is gebeurd. Dat ook de gemeente Balgoy en Keent zo’n ambtsketen heeft gehad wisten we door een foto die afgedrukt staat in het boek 60 jaar harmonie Kunst en Vriendschap van Wim Verhoeven. Onder andere door corona is dat toen uiteindelijk niet gelukt. Maar omdat het dit jaar honderd jaar geleden is dat de gemeente Balgoy en Keent ophield een zelfstandige gemeente te zijn, willen we nog een poging doen. Het lijkt ons mooi om de ambtsketen op te nemen in de collectie ambtsketens van Kasteel Museum Wijchen, of op zijn minst daar een tijdje tentoon te stellen.

Heel lang vormden Balgoy en Keent een Heerlijkheid. In 1810 werd het gebied geannexeerd door het Franse keizerrijk en kregen de dorpen Balgoy en Keent zelfs de namen Commune de Balgoij et Keent (1810-1813) en Mairie de Balgoij et Keent (1810-1813). Na het vertrek van de Fransen in 1814 en met de Grondwet van 1848 en de daarvan afgeleide gemeentewet van 1851 werden er een aantal wijzigingen doorgevoerd in de organisatie van het gemeentelijk bestuur (2). Balgoy en Keent werden een gemeente. Per 1 januari 1853, kort na de invoering van de gemeentewet van 1851, werd er door Thorbecke, de minister van binnenlandse zaken, een verplicht ambtsteken ingesteld voor burgemeesters om te dragen bij bijzondere gelegenheden. Dit ambtsteken bestond uit een zilveren penning met een diameter van 40 mm. Op de ene zijde van de penning stond het rijkswapen afgebeeld, terwijl de andere zijde het gemeentewapen of de naam van de gemeente toonde. De penning diende te worden gedragen aan een oranje lint of een zilveren ketting, waarbij het lint de goedkopere optie was. De burgemeestersketting die hierboven afgebeeld staat, dateert zeer waarschijnlijk uit de tijd van Thorbecke of niet lang daarna. Deze ketting is van eenvoudige schoonheid en destijds ook niet duur geweest. Zo’n penning werd in die tijd voor ƒ10 geslagen bij de Rijks Munt te Utrecht, terwijl de standaardketting ƒ15 kostte. De ambtsketting diende gedragen te worden wanneer de burgemeester de raad voorzat, bij brand, bij oproer, wanneer hij op basis van een wet in het openbaar persoonlijk bevelen gaf, en bij plechtige gelegenheden waarin hij de gemeente vertegenwoordigde. Sommige burgemeesters hadden ook een extra ketting thuis voor noodgevallen, zoals brand. Bij afwezigheid van de burgemeester droeg zijn vervanger de ketting. Het was niet duidelijk wie de kosten voor het ambtsteken zou dragen, ofwel de burgemeester zelf of de gemeente, maar de voorkeur ging uit naar de gemeente. In het geval van de gemeente Balgoy en Keent is niet bekend of de burgemeester persoonlijk een penning met keten besteld heeft of dat de gemeenteraad besloot tot aanschaffing van een penning met een ketting voor rekening van de gemeente, maar we mogen er wel van uitgaan dat er zo’n ambtsketen is aangeschaft (3)(4).

Vanaf 1825 trad er in de plattelandsgemeenten rondom Nijmegen een nieuw reglement in werking dat voorzag in een gemeenteraad en een college. Het college werd gevormd door de burgemeester (in het begin nog schout genoemd) en één of meer assessoren (wethouders). De burgemeester werd door de koning benoemd, de gemeenteraad door de gedeputeerde staten en de assessoren door de gouverneur. Mr. Pieter Hendrik de la Court (1778-1848) was in 1838 schout van de gemeente Balgoy en Keent. Het Rivierpolder reglement van datzelfde jaar maakte in feite een definitief einde aan de heerlijkheid Balgoy en Keent. Toch blijft ook in de jaren daarna de naam heerlijkheid Balgoy en Keent een veel gebruikte naam voor de zelfstandige gemeente. De la Court werd op zijn verzoek bij Koninklijk Besluit van 29 juli 1840 eervol ontslag verleend en Henricus van Lunen werd tegelijkertijd benoemd tot “heer van de heerlijkheid”. Dus zelfs in 1840 wordt nog gesproken van de gemeenteraad van de heerlijkheid Balgoy en Keent. Desalniettemin is er dan dus wel een gemeenteraad; de eerste stappen naar een democratie.

Hierna volgden nog enkele andere burgemeesters voordat de familie De Bruijn aantrad. Deze familie was generaties lang betrokken bij het lokale bestuur. Details daarover vinden we in een stamboom op genealogie online (5). Jacobus “Jacob” de Bruijn werd geboren rond 1690 in Keent. Hij was van beroep landbouwer. Hij was schepen van Balgoy en trad ook op als stadhouder aldaar. Hij is overleden op 4 augustus 1760 in Balgoy. Hij was getrouwd met Helena Gerardts. Hun zoon Johannes Jacobs de Bruijn werd gedoopt op 28 juni 1744 in Balgoy. Hij was schepen van Balgoy en trad ook op als stadhouder (d.w.z. plaatsvervanger van de Vrijheer van de heerlijkheit Balgoy). Hij was een rijke landbouwer met veel land en enige boerderijen (zie koopakten in het rechterlijk archief van Balgoy). Van hem stamt waarschijnlijk het familiewapen de Bruijn, waarmee hij als schepen zegelde. Hij huwde in de kerk te Balgoy op 8 juni 1786, met kerkelijke dispensatie wegens bloedverwantschap, met Maria Hermens van Haren. Uit dit huwelijk werd Hermanus de Bruijn geboren. Gedoopt 26 september 1789 te Balgoy en overleden 31 augustus 1859. Hij was assessor (wethouder, schepen) van Balgoy en heerboer. Hij huwde te Balgoy 27 januari 1821 met Antonetta Toonen. De oudste zoon, Johannes de Bruijn, geboren 5 november 1821 te Balgoy stierf er 6 mei 1893. Hij werd begraven bij de oude kerk (de zerk van het graf is nog steeds aanwezig bij de oude toren). Johannes was een rijke heerboer, die blijkens notariële akten veel land bijkocht. Verder was hij heemraad en rentmeester. Hij trouwde te Balgoy op 3 juni 1857 met Hendrika van Eldonk. In 1856 werd Johannes burgemeester van Balgoy, en in 1886 schoof hij zijn zoon Wilhelmus Joannes Cornelius naar voren als zijn opvolger. Wilhelmus Joannes Cornelius de Bruijn trouwde op 9 augustus 1898 te Balgoy met Maria van Eldonk. Deze echtlieden waren dubbel neef en nicht. Wilhelmus was de allerlaatste burgemeester van de gemeente Balgoy en Keent, tot het samenging met Overasselt in 1923 (6)(7). Tijdens deze periode ging het financieel minder goed met Balgoy en Keent. Er was gebrek aan geld en de salarissen van de ambtenaren moesten omhoog, wat het dorp niet kon dragen met slechts vierhonderd inwoners. Uiteindelijk moest Balgoy vanwege armoede aansluiting zoeken bij de gemeente Overasselt. Deze informatie hebben we van oudere mensen uit het dorp vernomen.

Via goede kennissen van de familie de Bruijn kwamen we in contact met een achterneef van Wilhelmus Joannes Cornelius de Bruijn, die in Hilversum woont. En tot onze grote vreugde bleek de ambtsketen al die tijd in de familie te zijn gebleven. We konden ons geluk niet op toen we foto’s van de ambtsketen ontvingen van de nazaten. We deelden ons plan om de keten tentoon te stellen in Kasteel Museum Wijchen, maar de familie De Bruijn was terughoudend en niet direct bereid om de ambtsketen uit handen te geven. Ze waren misschien bezorgd dat ze hem niet meer zouden terugkrijgen. De familie had bezwaren tegen de standaard bruikleenovereenkomst van het museum en zo eindigde het contact.

We vroegen ons af of de gemeente Wijchen eigenaar was van de ambtsketen van Balgoy, maar we konden geen definitief antwoord vinden. Zoals in het begin al genoemd, zou het ook mogelijk kunnen zijn dat de ambtsketen particulier was aangeschaft (4). Ook de gemeente Wijchen was niet op de hoogte van de huidige status van de keten, maar ze waren bereid om verder onderzoek te doen. Wijzelf gaan natuurlijk ook verder met het zoeken naar meer informatie over de aanschaf en het gebruik van de ambtsketen.

Ons doel blijft om de ambtsketen fysiek aan de mensen te tonen. We zien het al voor ons, in de vitrinekast van het Kasteel Museum Wijchen samen met de ambtsketens van Bergharen, Batenburg en ook een oude keten van de gemeente Wijchen. We vinden als leden van de Heemkundekring Pagus Balgoye dat we onze lokale geschiedenis moeten koesteren en willen graag dat onze erfgoedstukken worden gedeeld met anderen.

Bronnen:

  1. Ruud en Piet zochten naar de oude burgemeestersketen van Balgoij. Ze vonden hem, maar krijgen ze hem ooit terug? In: De Gelderlander (editie Maas en Waal), 20 mei 2023
    https://www.gelderlander.nl/wijchen/ruud-en-piet-zochten-naar-de-oude-burgemeestersketen-van-balgoij-ze-vonden-hem-maar-krijgen-ze-hem-ooit-terug~a5869e97/
  2. Gemeente Balgoij en Keent, in: Huis van de Nijmeegse geschiedenis
    https://www.huisvandenijmeegsegeschiedenis.nl/info/Gemeente_Balgoij_en_Keent
  3. Ambtsketting van de burgemeester, in: Streekarchief Hattem, Epe en Heerd
    https://www.streekarchiefepe.nl/blog/ambtsketting-van-de-burgemeester/
  4. Molen-den Outer, B. ter (1979) Ambtsketens van burgemeesters in Nederland (‘s-Gravenhage: Stichting Gemeentelijk Cultuurfonds)
  5. Stamboom van de familie de Bruijn samengesteld door W. de Bruijn en bestaat uit 53.767 personen
    https://www.genealogieonline.nl/stamboom-de-bruijn/
  6. Lijst van burgemeesters van Balgoij, in: Wikipedia
    https://nl.wikipedia.org/wiki/Lijst_van_burgemeesters_van_Balgoij
  7. Samen maken we de goede keuzes: een naïeve gedachte? In: Piet’s Blog: Balgoyse mins
    https://balgoyseminse.blog/2018/03/20/samen-maken-we-de-goede-keuzes-een-naieve-gedachte/

Met Fotowandelclub Wijchen een rondje Balgoy maken

Met de Wijchense fotowandelclub wandelend door Balgoy (Korte Herreweg). Bron: © Sienie Kolvoort

Woensdagmorgen 19 april was het zo ver. Samen met Fotowandelclub Wijchen zijn we op pad gegaan voor een rondje Balgoy. Dick Vogelzang had een mooie route uitgestippeld die heel afwisselend was. De route leidde ons langs fruitboomgaarden, door weilanden en door het dorp met o.a. karakteristieke woningen gebouwd in de eerste helft van de vorige eeuw. Overal was de relatie van het dorp met de Maas zichtbaar.

De door Dick Vogelzang uitgestippelde route met begin- en eindpunt Theetuin en Koffiehuis “De Holtsehoek”.

Ik mocht de gids zijn en was zelf ook erg enthousiast om op pad te gaan met de club. Het was een prachtige dag om te wandelen en foto’s te maken. De zon scheen en er was een aangenaam briesje. We waren met een grote groep, maar het voelde niet massaal. Het was gezellig en iedereen was druk bezig met zijn of haar camera.

Ik heb het dorp in de tijd dat ik er nu kom wel goed leren kennen en heb geprobeerd de mooiste plekjes te laten zien langs de route die we liepen. De clubleden genoten zichtbaar van het dorp en van de verhalen erover. Tijdens de wandeling werden er veel foto’s gemaakt, vooral van de afwisselende omgeving. Het was mooi om te zien hoe iedereen zijn of haar eigen kijk had op het dorp en hoe deze vastgelegd werd met de camera.

We werden ’s morgens hartelijk ontvangen bij Theetuin en Koffiehuis “De Holtsehoek” door Yvonne. De wandeltocht eindigde ook weer op dezelfde plek. Het was een geweldige wandeling, maar ook van het samenzijn voor- en achteraf hebben we genoten en was erg gezellig.

“Balgoij in al zijn schoonheid”. Wandeling door en rond Balgoij van Henk Loeffen.

Al met al was het een geslaagde dag met de fotowandelclub. We hebben gelachen, elkaar geholpen en mooie herinneringen gemaakt. Misschien moet ik bij een volgende wandeling ook maar eens meegaan en andere mooie plekjes van Wijchen gaan zien.

Gaat AI onze (onder)zoekactiviteiten naar het verleden van Balgoy en de Balgoyse mensen beïnvloeden?

OpenAI en Microsoft hebben GPT-3.5 ontwikkeld, wat nu gebruikt wordt in de Bing-zoekmachine

Goedemorgen! Vandaag wil ik graag met jullie delen hoe een nieuwe ontwikkeling ons leven gaat beïnvloeden. Het gaat hier om kunstmatige intelligentie (AI), wat al een tijdje een populair onderwerp is. Maar nu lijkt het erop dat de AI-industrie echt gaat doorbreken met de opkomst van ChatGPT. OpenAI en Microsoft hebben GPT-3.5 ontwikkeld, wat het taalmodel is achter ChatGPT. Dit taalmodel is nu ook geïntegreerd in de Bing-zoekmachine en Edge-webbrowser. Daarnaast is Microsoft van plan om deze technologie te integreren in hun Office-suite, zoals Word, Outlook en PowerPoint. Google is nog wat terughoudend en loopt iets achter, maar zij hebben hun eigen alternatief genaamd Bard, gebaseerd op LaMDA. Dit is een krachtig taalmodel dat jaren geleden door Google is ontwikkeld en uiteindelijk zullen ze ook hiermee succes gaan hebben. Deze ontwikkeling zal niet alleen ons dagelijks leven beïnvloeden, maar ook onze (onder)zoekactiviteiten naar het verleden van de Balgoyse mensen.

Detail van de invulpagina van Bing

Hoezo en wanneer gaat dat gebeuren zult u zich misschien afvragen. Nou, het gebeurd nu al. Ik heb zojuist in de Edge-browser van mijn laptop een poging gedaan om een blog verhaal te maken voor mijn weblog. Ik ga het resultaat met jullie delen en laat maar weten wat je ervan vindt. Ik heb de volgende vraag ingetikt:

Goeiemorgen Bing. Wil je voor mij een verhaal maken voor mijn weblog over de geschiedenis van Balgoy, Keent en de Balgoyse mensen. Met name over de heerlijkheid Balgoy en Keent, de gemeente Balgoy en Keent, de overstroming van 1926 en de maaskanalisatie. Verder ook nog een stukje recente geschiedenis over de keuze die de Balgoyse mensen moesten maken om bij de gemeente Overasselt te blijven of naar de gemeente Wijchen te gaan. Meestal maak ik verhalen van ongeveer 750 woorden met geïntegreerde bronvermelding en een lijst op het einde. Wil je dat doen?

Brabants Dagblad 8 maart 2019

Bing kwam terug met het volgende verhaal:

Balgoy, Keent en de Balgoyse mensen: een korte geschiedenis

Balgoy en Keent zijn twee dorpen die al eeuwenlang met elkaar verbonden zijn door de geschiedenis, de cultuur en de natuur. Samen hebben ze veel meegemaakt: van heerlijkheid tot gemeente, van overstroming tot kanalisatie, van herindeling tot keuze. In dit verhaal zullen we een kijkje nemen naar enkele belangrijke momenten uit hun verleden.

De heerlijkheid Balgoy en Keent

Balgoy ontstond op een oeverwal tussen twee armen van de Maas. Nog voor 1200 raakte de noordelijke rivierarm afgesneden van de Maas. De oude rivierarm slibde dicht en is als Broeksloot en de Balgoijse Wetering nog herkenbaar in het landschap. Balgoy kwam aan de noordelijke, Gelderse kant van de Maas te liggen, net als Keent, een ander buurtschap (1). De beide dorpen waren via de Molenstraat met elkaar verbonden (2). Samen vormden zij een hoge heerlijkheid, wat betekende dat de heer veel macht had over zijn onderdanen (3). Hij kon bijvoorbeeld rechtspreken, belastingen heffen en soldaten leveren. In 1795 werd de heerlijkheid afgeschaft door de Franse bezetting.

De gemeente Balgoy en Keent

In 1810 werd Balgoy samen met Keent een zelfstandige gemeente onder het Koninkrijk Holland. De gemeente behoorde tot verschillende arrondissementen en districten in Gelderland (3). In 1845 bedroeg het aantal inwoners 406. De gemeente was klein en had weinig voorzieningen. Er was bijvoorbeeld geen school of dokter in Balgoy of Keent. De meeste mensen leefden van de landbouw of de visserij. In 1923 werd de gemeente ingedeeld bij Overasselt, omdat ze te klein was om zelfstandig te blijven (2, 4).

De overstroming van 1926

In januari 1926 brak er een grote ramp uit in het rivierengebied: de overstroming van de Maas (5). Door hevige regenval en smeltwater steeg het waterpeil enorm. Op nieuwjaarsdag brak de Maasdijk bij Overasselt en Nederasselt waardoor het Land van Maas en Waal overstroomde. Ook Balgoy en Keent kwamen onder water te staan. Veel huizen, boerderijen, wegen en bruggen werden beschadigd of verwoest. Mensen moesten vluchten naar hogere gebieden of werden geëvacueerd naar andere plaatsen. Gelukkig vielen er geen doden of gewonden in Balgoy of Keent, maar wel veel materiële schade.

De maaskanalisatie

Na de overstroming besloot de regering om maatregelen te nemen om herhaling te voorkomen. Ir. W.C. Lely kreeg de opdracht om met een betere oplossing te komen voor het beheersen van de Maas. Hij kwam met het plan om tien scherpe bochten af te snijden waardoor de rivier met 19 kilometer zou worden ingekort (6, 7). Hierdoor zou de waterafvoer worden bevorderd en zou er meer ruimte komen voor landbouw en recreatie langs de oevers. De maaskanalisatie werd uitgevoerd tussen 1932 en 1942 (6). Een van de bochten die werd afgesneden was die bij Balgoy en Keent. Hierdoor werd Keent afgescheiden van Balgoy en kwam het op Brabants grondgebied te liggen (4, 7). De Molenstraat werd onderbroken door een nieuwe Maasarm en er werd een veerpont ingesteld om de verbinding te behouden.

De keuze tussen Overasselt en Wijchen

In 1980 vond er een gemeentelijke herindeling plaats in Gelderland. De gemeente Overasselt, waartoe Balgoy behoorde, zou worden opgeheven en verdeeld over twee andere gemeenten: Heumen en Wijchen (4). De inwoners van Balgoy kregen de keuze om bij Overasselt te blijven of naar Wijchen te gaan. De meeste mensen kozen voor Wijchen omdat ze zich meer verbonden voelden met deze gemeente dan met Overasselt. Ze hadden bijvoorbeeld meer contacten, voorzieningen en verenigingen in Wijchen dan in Overasselt. Bovendien lag Wijchen dichter bij Nijmegen, waar veel mensen werkten of studeerden. Sinds 1 januari 1984 hoort Balgoy officieel bij de gemeente Wijchen.

Bronvermeldingen:

  1. https://balgoyseminse.blog/2023/02/21/de-katholieken-in-balgoy-en-keent-de-vroegste-geschiedenis/
  2. https://nl.wikipedia.org/wiki/Balgoij
  3. https://www.huisvandenijmeegsegeschiedenis.nl/info/Gemeente_Balgoij_en_Keent
  4. https://www.wijchenis.nl/zien-en-doen/cultuur-historie/balgoij/
  5. https://nl.wikipedia.org/wiki/Overstroming_van_de_Maas_(1926)
  6. https://mijngelderland.nl/inhoud/routes/cultuurhistorie-in-het-land-van-maas-en-waal/watersnood-in-balgoy
  7. https://mijngelderland.nl/inhoud/canons/verhaal-tussen-maas-waal/balgoij-en-keent-gescheiden
MyHeritage AI Time Machine™ foto van mezelf

Tot zover het verhaal dat Bing leverde. Het zijn ca. 600 woorden en geen 750 en het verhaal klopt op een enkel detail na. De Maasdijk is bijvoorbeeld niet op nieuwjaarsdag doorgebroken, maar op oudjaarsdag en het is een vrij kleurloos verhaal. Misschien dat je denkt, wat zeur je Piet, maar dat komt misschien wel doordat het verhaal beter is dan ik had verwacht. Dat je zo’n verhaal krijgt na het intypen van een simpele zin, is heel veelbelovend. Ik verwacht er nog veel meer van. Wie weet wat we nog kunnen verwachten als de hoeveelheid data zal toenemen in de toekomst en de machine misschien wel gevoed gaat worden met archiefbronnen. Ik vond het een leuk experiment zegt de gepensioneerde wetenschapper.