Via info@pagusbalgoye.nl ontving de Heemkundekring Pagus Balgoye een bijzondere vraag van iemand uit Groesbeek. Die persoon was op zoek naar haar familiegeschiedenis, en dan vooral naar de jeugdjaren van haar grootmoeder Wilhelmina van den Boogaard, geboren op 5 augustus 1874 in Balgoy. Volgens familieverhalen hadden Wilhelmina’s ouders, Jan van den Boogaard en Hendrina Schippers, een huis met een caféfunctie waar ook brood werd gebakken. En dat huis zou in de nabijheid van de kerk hebben gestaan.
Een Balgoyse familie met bakkersbloed
In mijn MyHeritage stamboom Balgoyse minse v1 is te vinden dat Wilhelmina (in aktes van de burgerlijke stand wordt de naam Maria Wilhelmina gebruikt) uit een familie kwam waarin brood bakken en horeca geen onbekende begrippen waren. Haar broer Willem van den Boogaard werd brood- en beschuitbakker in Eindhoven. Een andere broer, Peter, was bakker in Nederasselt. Het idee dat er in het ouderlijk huis brood werd gebakken, wordt dus ondersteund door deze bredere familietraditie.
Hoogveld: bakkerij én thuisbasis
De grootste doorbraak in deze zoektocht kwam uit het archief van de voormalige gemeente Overasselt. In een beschikking van burgemeester en wethouders uit 1901 (inventarisnummer 1128) wordt een hinderwetvergunning verleend aan J. van den Bogaard te Nederasselt. Het betreft een vergunning voor het exploiteren van een bakkerij aan de Hoogveldsestraat, kadastraal bekend als sectie C nr. 784. De realisatie (stichting) van de bakkerij is ook terug te vinden in het kadaster.
Deze vondst bevestigt wat al werd vermoed: Jan van den Boogaard had daadwerkelijk een bakkerij op het Hoogveld, op de grens van Balgoy en Nederasselt. Dit geeft ons voor het eerst een concreet adres en een juridisch document dat het bestaan van de bakkerij officieel maakt. De Hinderwet was bedoeld om overlast en risico’s van ambachtelijke bedrijvigheid te beperken – dus deze vergunning betekende dat het om een serieuze bakkerij ging, waarschijnlijk met een hout- of steenkoolgestookte oven.
Verder onderzoek in het bevolkingsregister van Overasselt uit de periode 1880 tot 1900 laat zien dat de twee broers Jan en Kornelis van den Bogaard in die periode vlak bij of naast elkaar woonden. Kornelis en zijn gezin woonden op Hoogveld nr 137 en Jan van den Bogaard met gezin op Hoogveld nr 138.
Balgoy was toen nog zelfstandig
Een belangrijk historisch detail: Balgoy was tot 1923 een zelfstandige gemeente, en viel dus niet onder Overasselt. Hoogveld lag in de buurt van de grenzen van Balgoy, Keent en Nederasselt. Dat de vergunning uit Overasselt komt, betekent waarschijnlijk dat het perceel aan de kant van Nederasselt lag. Het grootste gedeelte van het Hoogveld behoorde daarentegen wel tot de parochie Balgoy.
Jan van den Bogaard verhuist met gezin naar de gemeente Balgoy en Keent
Op 25 april 1904 wordt Jan van den Bogaard uitgeschreven uit de gemeente Overasselt en op 29 april 1904 ingeschreven in de gemeente Balgoy en Keent. Hij verhuist naar Wijk B nummer 42 in Balgoy (BR Balgoy 1890 – 1923 blad 16). Al op 21 september 1905 overlijdt hij en wordt hij begraven in Balgoy. In de overlijdensakte van Jan van den Bogaard uit 1905 staat duidelijk dat hij geboren is in Nederasselt en overleden is in Keent, waar hij ook gewoond heeft.
Zijn vrouw Hendrina Schippers wordt hoofd van het gezin, tot in maart 1906 zoon Willem, die ook bakker was, terugkeert uit Algiers (Afrika) en hoofd van het gezin wordt. Hij trouwt in juni 1907 met Arnolda van den Broek. De precieze plek waar het gezin gewoond heeft is nog niet precies bekend, maar moet in de buurt van het Merste straatje en de Zandweg in Keent zijn geweest. Of ze daar ook een bakkerij hebben gehad weten we ook niet zeker. Wat er wel in het Bevolkingsregister van Balgoy 1860 – 1890 staat beschreven is dat in Wijk B nummer 40b, dus vlakbij of naast de familie van den Bogaard, Johannes van Haaren woonde (overleden 31-12-1885), die wethouder, landbouwer, tapper, winkelier en karman was. Maria Wilhelmina van den Bogaard trouwt op 29 november 1906 in Groesbeek met Johannes Kersten. Op 7 juli 1907 wordt Maria Wilhelmina uitgeschreven in het bevolkingsregister van de gemeente Balgoy en Keent. Zij gaat in Groesbeek wonen. In mei 1916 vertrekt de rest van het gezin naar Wijchen.
En het café?
Of er daadwerkelijk een café was in het Hoogveld, is (nog) niet met documenten aangetoond. Maar in die tijd was het niet ongewoon dat een bakkerij of woonhuis ook dienst deed als ontmoetingsplek. Misschien werd er koffie of bier geschonken aan klanten of dorpsgenoten die hun brood kwamen halen. Veel hangt af van hoe breed je het begrip “café” neemt – maar dat het huis een levendige plek was, lijkt aannemelijk. En over de periode in Keent weten we nog minder.
Oproep: wie herkent dit verhaal of weet meer over sectie C 784 in Nederasselt en Wijk B42 in Keent?
We gaan verder zoeken in de kadastrale gegevens en oude kaarten om het perceel sectie C 784 precies te lokaliseren. Misschien weet iemand die dit verhaal leest hier nog meer over. Wie kent verhalen over een bakkerij in het Hoogveld begin 20e eeuw? Is het pand blijven bestaan? Zijn er nog foto’s? En waar heeft het gezin van Jan van den Bogaard precies gewoond in Keent? Is hier nog meer over bekend?
Het is prachtig om te zien hoe een persoonlijke vraag van een kleindochter een kettingreactie van lokale geschiedenis op gang brengt – over een bakkerij, een dorp, een parochie en mensen die hun sporen achterlieten op Hoogveld en in Keent.
Piet's Blog: Balgoyse mins 
De bakkerij alleen was blijkbaar niet voldoende om in het levensonderhoud van de familie Van den Bogaard te voorzien. Hun huis in Keent was daardoor niet alleen woonhuis en bakkerij, maar ook het onderkomen van een kleinschalig boerenbedrijf, een kruidenierswinkeltje en een (illegaal?) café.
De bakkerij werd aanvankelijk gerund door Jan’s zoon Peter van den Bogaard, terwijl zoon Albertus zich bezighield met de boerderij. Bakker Peter kwam op 10 februari 1906 echter noodlottig ten val en werd daarbij overreden door zijn eigen broodkar. Hij overleed een dag later aan zijn verwondingen. Zijn broer Willem keerde kort daarna terug uit Algerije en nam de bakkerij over. In september 1906 kreeg hij een boete van 10 gulden (of 8 dagen gevangenisstraf) wegens overtreding van de Drankwet (regeling van vergunningplicht voor de verkoop van alcoholhoudende drank).
In september 1909 deden de broers Willem en Albertus Van den Bogaard een poging om de inventaris en de voorraden van de bakkerij en de winkel, het landbouwgereedschap, het vee en de huisraad te verkopen. Kennelijk werd er onvoldoende geboden, of ze bedachten zich later, want uit krantenadvertenties uit 1910 en 1911 blijkt dat de bakkerij in Keent gewoon werd voortgezet.
In februari en maart 1916 werden huis, bakkerswinkel en het boerenbedrijf in Keent (kadastraal Balgoij sectie B 770 en 768) geveild. Hendrikus Peters, winkelier wonende te Groesbeek, werd met een bod van f 3860 de nieuwe eigenaar.
BRONNEN:
Overlijden Peter van den Bogaard, 11-02-1906, zoon van Jan van den Bogaard en Hendrina Schippers: ‘Nederasselt. Terwijl P. v.d. B., bakker te Keent, hier Zaterdag met zijn broodkar rond reed, schrok opeens zijn hit en zette het op een loopen. Genoemde bakker, die naast het karretje liep met de leidsels in de hand, kon zijn hit niet meer houden en tuimelde over den bevroren grond. Hij bekwam daarbij enkele wonden aan zijn hoofd on kreeg het rad over zijn lichaam. Hij werd in het naastbijzijnde huis binnengedragen.De dokter van Grave, die spoedig ontboden werd, onderzocht hem, en gelastte hem onmiddellijk te voorzien van de laatste H.H. Sacramenten. Hij mag voorloopig niet vervoerd worden.Heden was zijn toestand wat beter.’ ‘De bakker P. v.d. B. te Keent, die zaterdag onder zijn kar kwam, is hedennacht aan de gevolgen overleden.’ De Gelderlander 13-2-1906
Overtreding drankwet W. van den B. Keent f 10 subs. 8 d.
De Gelderlander 8-9-1906
‘GEVRAAGD met 1 Mei een bekwame Brood- en Beschuitbakkersknecht, v.g.g.v.
Wed. VAN DEN BOGAARD, Keent’.
Provinciale Geldersche en Nijmeegsche courant 12-01-1909
Verkoop bakkerij- en winkelinventaris, huisraad 1909
‘Donderdag 12 Augustus v.m. 9 uren ten huize en ten verzoeke van Wm. on ALBs. v. d. BOGAARD te Keent:
Een 8-jr. Ponny, twee Melkkoeien, een dr. Maal, een Hokkeling, een Zeug met 10 Biggen, vier Scheutelingvarkens, veertig Kippen, Lange Kar, Korte Kar voor paard, Broodkar, Ploeg, Tuigen; een geheelen bakkerij-inventaris w.o. broodmachine en nieuwe baktrog; een winkelinventaris met den geheelen voorraad kruidenierswaren, zes zakken Bloem, 4 met Boekweitenmeel, allerhande Landbouwers- en Deelgereedschappen, 50 vim Drooghout, 5000 pond goed gewonnen uiterw. Hooi; den geheelen huiselijken INBOEDEL w. o. 3 Kasten, 2 Spiegels, 4 Tafels, Stoelen, Schilderijen, 2 hangende Klokken, 2 Kachels, w. o. een Herbergkolomkachel, 1 Billard, 3 Bedden met toebehooren en verder allerhande huiselijk gerief’.
De Gelderlander 8-8-1909
‘W. van den Bogaard te Keent vraagt met 1 mei een bekwaam brood- en beschuitbakkersknecht, zelfstandig kunnende werken, R.K., v.g.v.z.
De Gelderlander 27-3-1910
‘Gerookte hammen te koop à 50 cent bij W. van den Bogaard, bakker, Keent’
De Gelderlander 4-4-1911
Verkoopadvertentie 1916
‘Openbare Verkooping
Notaris Roosenburg te Wijchen zal op Vrijdagen 25 Februari 1916 bij inzet en 10 Maart 1916 bij toewijzing beide dagen des voorm. 10 uur, in het Café van JAN KERSTEN te Keent (Balgoij) ten verzoeke van de Heeren W. en A. VAN DEN BOGAARD, Bakker en Landbouwer aldaar,
Publiek Verkoopen
Betaling der kooppenningen 1 Juni 1916. Lasten vanaf 1 Januari 1916.
Aanvaarding het huis op 1 Juni 1916, het land onmiddellijk na den toeslag.
Nadere inlichtingen verstrekt genoemde Notaris’.
De Gelderlander 20-2-1916
Veilingakten bakkerswinkel/boerderij Van den Bogaard te Keent 1916
Willem van den Bogaard, bakker, en Albertus van den Bogaard, landbouwer, verkopen:
‘Omschrijving van het onroerend goed:
Perceel een: Een huis, ingericht voor bakkerswinkel, met schuur, erf, boomgaard en tuin, gelegen te Keenth, kadastraal bekend gemeente Balgoij, sectie B nummers 770 [en 620 doorgestreept] geheel groot zeven aren vijf en zeventig centiaren, met uitzondering van twee aren vijf en zeventig centiaren, toebehoorende aan Jan Kersten, 620 groot twaalf aren en het oostelijke op het terrein afgepaalde gedeelte ter grootte van ongeveer veertien aren van nummer 768, geheel groot vijf en tachtig aren vijftien centiaren.
Perceel twee: Een perceel bouwland, gelegen te Keenth, uitmakende het westelijke op het terrein behoorlijk afgepaalde gedeelte ter grootte van ongeveer zeventig aren, van het kadastrale perceel gemeente Balgoij sectie B nummer 768, geheel groot vijf en tachtig aren vijftien centiaren.
De massa der beide voormelde perceelen.
Partijen verklaarden van voormelde onroerende goederen geene titels van aankomst te kennen en dat voor zoover hun bekend is, geene overschrijvingen ten Hypotheekkantore hebben plaats gehad’.
Gelders Archief, 0168 Notariële Archieven 1811-1925, inv.nr. 8047, Notaris Roosenburg te Wijchen, aktenrs. 42 en 53
Boedelscheiding 1906 (nog niet gedigitaliseerd)
Albertus van den Bogaard
Hendrika Schippers
Johannes van den Bogaard
Willem van den Bogaard
Johanna van den Bogaard
Gerardus van Geyn
Wilhelmina Maria van den Bogaard
Regionaal Archief Nijmegen, archiefnr. 458, Notaris Th.G. ten Pol Nijmegen, aktenr. 176, 14-5-1906
LikeLike
Dank je wel Antoon, voor de nuttige informatie.
LikeLike
In het bevolkingsregister van Balgoij 1890-1923 blad 16 is bij Willem van den Bogaard in de kolom ‘beroep’ doorgestreept bierhuishouder.
Overtreding drankwet A. van den B. te Keent f 20 subs. 5 d.
De Gelderlander 26-2-1905
Kantongerecht te Nijmegen
Vonnissen d.d. 29 dec. 1906
W. van den B. te Keent, overtreding der drankwet 3 d.
De Gelderlander 30-12-1906
‘NEDERASSELT, 22 Dec. Gister ontmoette Mina v. d. B. van Keent in den „Drijfakker” alhier een man, van middelmatige grootte, met een zwarten baard, en een haren muts diep aan het hoofd getrokken. Hij vroeg haar eerst of zij het was, die altijd met bakkersgoed te verkoop ging. Zij gaf daarop een bevestigend antwoord, en terecht, want zij ging met haar hondenkar ook nu brood rondbrengen. Toen vroeg hij: „Dan zult ge zeker wel veel geld bij u hebben?’ Aan haar ontkennend antwoord scheen hij geen geloof te hechten: hij greep haar aan, slingerde ze tegen den grond on bracht haar nog een flinke messnede in het been toe. Het hulpgeroep der meid werd van deze vrij afgelegen plek niet gehoord. Gelukkig kwam bij deze worsteling de trouwe hond haar meesteres te hulp en wel met zulk gunstig gevolg, dat de aanvaller zijns weegs moest gaan. Gelukkig ook had de meid haar rijkelijk gevulde beurs onder in de hondenkar liggen, anders was ze wellicht naar de maan geweest.
Zoo kon dus onze roover zijn slag niet slaan. Jammer dat in dergelijke gevallen, zooals er zich hier meer voorgedaan hebben, ook de politie haar slag niet kan slaan.
De Gelderlander 25-12-1904
‘Geachte Redactie.
Mag ik zoo vrij zijn, UEd. te verzoeken, een klein plaatsje, in uw veelgelezen Zondagsblad af te staan, naar aanleiding van het bericht, in uw nummer van Zondag 18 Dec. als zoude er in Neerasselt een brutale aanranding gepleegd zijn op de broodventster Mina v.d. B. van Keent. Bij voorbaat mijn dank. Naar vertrouwbare meedeelingen, zou het een puur verzinsel van haar zijn geweest, en niet de minste waarheid bevatten; de flinke messnede, in haar been, die ze heeft ontvangen, moet de trouwe hond, zijn meesteres hebben toegebracht, met zijn scherpe…. tanden en er moet ook nooit een aanranding met zulk doel, in ons klein vreedzaam dorpje zijn gepleegd.
De ingezetenen van N. kunnen zich dus gerust stellen, wanneer zo ’s avonds al eens een boodschap hebben. Nogmaals mijn dank.
Een trouwe lezer van uw blad en inwoner van Neerasselt’.
De Gelderlander 8-1-1905
‘Keent, 13 Januari 1905.
Mijnheer de Redacteur!
In uw nummer van Zondag 8 Jan. komt een ingezonden stuk voor, waar ik niet in kan berusten, het betreft nl. de aanranding op mij gepleegd, ja werkelijk gepleegd.
Ik lees daar: „Naar vertrouwbare mededeelingen zou het een puur verzinsel van haar zijn geweest en niet de minste waarheid bevatten”. Mijnheer de Redacteur, zulke mededeelingen of liever kletspraatjes als men dien „trouwe lezer” op den mouw speldt, zijn totaal onvertrouwbaar. Begrijp eens, ik zou zoo iets uit mijn duim zuigen en dan er mee naar de politie loopen. Met welk doel toch zou ik zulks kunnen verzinnen? Jammer genoeg, kan ik geen getuigen leveren; maar wel kan ik personen noemen, welke op dien tijd een gelijken man in het veld hebben zien loopen.
Werkelijk kreeg ik een messnede in mijn been en (laat ik het bericht van 25 Dec. aanvullen) een flinken beet van mijn lastigen hond er bij. Of zou een hond ook een geheel rechte wonde kunnen bijten?
Aan het slot der tweede alinea lees ik: „Er moet ook nooit een aanranding met zulk doel in ons klein vreedzaam dorpje zijn gepleegd”. Hiervan heeft zelfs de trouwste lezer in geen blad iets kunnen vinden, maar dit zegt niet, dat er in ’t verleden geen aanranding met zulk doel gepleegd is. Als een man in den avond om geld vraagt aan een meisje, dat terstond na die aanspreking op den loop gaat; met welk doel geschiedt dat dan?
Ten slotte: „Een trouwe lezer” noemt het dorpje N. vreedzaam? In een vreedzaam plaatsje hoort men niet van vechtpartijen, en zeker niet van zulke, waarbij ter dege het mes gebruikt wordt.
U. mijnheer de Red., mijn dank voor de verleende plaatsruimte.
MINA v.d. B.’
De Gelderlander 15-1-1905
LikeLike
Nogmaals bedankt.
LikeLike
Het huis in Keent van de familie Van den Bogaard lag aan ‘Den Hoek’, bij de kruising Hoogveldsestraat, Mertse straatje en Veldsestraat, zie hypotheekakte 3-3-1904:
Petrus van den Boogaard, bakker, Albertus van den Boogaard, landbouwer, Maria Wilhelmina van den Boogaard en Wilhelmina Maria van den Boogaard, beiden laatsten zonder beroep, allen wonende te Nederasselt, lenen f 3200 van J.F. Burhorst, manufacturier te Grave.
Onderpand: een huis en erf met tuin en bouwland, gelegen te Keenth, bij het kadaster der gemeente Balgoij bekend in sectie B nummers 56 en 496, groot 90 aren.
Willem van den Bogaard (geb. in 1868 in Nederasselt) was in 1887-1888 schoenmakersknecht bij een schoenmaker in Velp (NB).
Begin 1895 is hij als postulant ingetreden bij de Sociëteit van Missionarissen van Afrika, beter bekend als de Witte Paters, in het missiehuis St. Charles in het buurtschap Hal, gemeente Boxtel. Hij kreeg daar de broedernaam frère Adelbert. Oktober 1896 is hij van daaruit vertrokken naar Maison-Carrée, de thuisbasis van de Witte Paters nabij Algiers, met de bedoeling om na een verblijf van 1,5 jaar verder Afrika in te trekken ‘tot bekeering van de heidenen’.
Na het dodelijke ongeluk in 1906 van zijn broer Peter keerde hij terug naar Nederland om de bakkerij in Keent over te nemen.
Het perceel met kad.nr. C 783 aan de Hoogveldsestraat in Nederasselt had in 1832 het kad.nr. C 266 en stond toen op naam van Peter van den Bogaard (†1863) en zijn vrouw Geertrui Janssen (†1862). Dit zijn de ouders van Jan van den Bogaard. Eerder waren Willem Janssen (†1817) en Maria Hendriks (†1829) eigenaar, de grootouders van Jan van den Bogaard (†1905) van moederskant.
Het huis is later in opgesplitst in twee woningen met de kad.nrs. C 782 en 783. Jan van den Bogaard en zijn gezin woonden in het achterhuis, op Hoogveld huisnr. 138 [125 doorgestreept]. Kornelis van den Bogaard en zijn gezin in het voorhuis, huisnr. 137 [125a doorgestreept].
Tegenwoordig ligt dit perceel aan de maasoever aan de Brabantse kant. Het huis zal in de jaren ’30 van de vorige eeuw zijn afgebroken ten behoeve van de Maaskanalisatie.
Bronnen:
-Gelders Archief, 0168 Notariële Archieven 1811-1925, inv.nr. 5998 notaris M.G.A. Wierts van Coehoorn te Wijchen, aktenr. 63, 3-3-1904
-Gelders Archief, 1117 Kadaster, grondbelastingplans, inv.nr. 74 Balgoy, B 1, 1881-1887
-Bevolkingsregisters Nederasselt, Velp en Boxtel
-Graafsche Courant 17-10-1896
-Hisgis.nl
-Gelders Archief, 1117 Kadaster, grondbelastingplans, inv.nr. 723 Nederasselt, C 2, 1881-1887
-Cultureelerfgoed.nl, Oorspronkelijke Aanwijzende Tafel Nederasselt, Gelderland, sectie C, blad 017
LikeLike