Het is vandaag een speciale dag, dinsdag 17 september 2024. Precies tachtig jaren geleden op zondag 17 september 1944, zondag van de Wijchense kermis, werd deze regio bevrijd van de Duitse bezetting. Voor de mensen hier het einde van de Tweede Wereldoorlog. Het is belangrijk om Market Garden, zoals de operatie werd genoemd, te blijven gedenken en herinneren. De gemeente Wijchen had de herdenking van 80 jaar Market Garden georganiseerd in het dorpshuis van Balgoy met een fotopresentatie, muziek en informatie. Achter het dorpshuis stonden legervoertuigen van de Liberation Task Force en er was een toespraak van de burgemeester. Het was speciaal om te zien dat Balgoyse mensen zoals Toon Hermsen nog steeds, na tachtig jaren,  emotioneel worden wanneer ze vertellen wat ze toen hebben meegemaakt. En het was mooi om te zien hoe in Balgoy de schoolkinderen werden betrokken om het verhaal door te geven en levend te houden. Samen met oorlogsveteranen mochten zij de vlaggen hijsen van Nederland en de vlaggen van de geallieerden die bij de bevrijding betrokken waren. Voor een fotoverslag van wijchensnieuws.nl klik hier of een video op de website van RN7 klik hier.

Maar eigenlijk wil ik het over iets heel anders hebben. Bij een gelegenheid als deze herdenking praat je onder het genot van een kop koffie of thee met inwoners van Balgoy over de bevrijding van 80 jaar geleden. Maar er komen ook andere verhalen ter tafel. Paulien van Wim sprak me aan met: “ik hoorde een verhaal en misschien weet jij wel of dat kan of niet. Weet jij hoe oud die bol is die onder het kruis op de kerktoren zit?” Ik antwoordde dat ik het niet wist, maar dat daar natuurlijk wel achter te komen is. Paulien ging verder: “Nol vertelde dat daar wel eens de originele bouwtekeningen van de kerk in kunnen zitten. Dat gebeurde in die tijd.” Het klonk alsof ze het niet geloofde en Nol moest er ook om lachen. Toch is het idee van een soort “tijdcapsule” niet raar en in Balgoy kennen we nog wel een ander voorbeeld: Wim Verhoeven vertelde meer dan acht jaar na zijn overlijden nog een verhaal.

Het boek dat uitgegeven werd bij gelegenheid van het 75 jaar bestaan van de kerkgebouwen aan de Boomsestraat (zoals Wim Verhoeven het in de ten geleide van zijn boek opschrijft), 75 jaar – Kerkkroniek Balgoy, levert niet het antwoord. Hoewel het een bonte verzameling aan historische verhalen, foto’s en documenten bevat is er geen informatie van en over bouwtekeningen. Wat we wel weten is dat de kerktoren al een aantal malen verbouwd en gerestaureerd is.

Zo is het kleine torentje weggehaald en is de kerktoren bijvoorbeeld nog recentelijk in 2008 compleet gerestaureerd.

Ook in 1940 toen de oorlog uitbrak en Duitse troepen Nederland binnenvielen liep de kerktoren schade op. Nederlandse militairen probeerden de toren op te blazen, omdat die mogelijk een oriëntatiepunt zou kunnen zijn voor de vijand. De toren bleef weliswaar staan, maar in de toren en in de kerk werd wel veel schade aangericht.

Het is opmerkelijk dat dezelfde kerk, die in 1940 bijna vernietigd werd, vier jaar later getuige was van de bevrijding. De alweer voor het grootste deel herstelde toren zag op 17 september 1944 de komst van de geallieerde troepen, die het dorp en de omliggende regio bevrijdden van de bezetting. Het is een krachtig symbool van hoe verwoesting en wederopbouw vaak hand in hand gaan in de geschiedenis van kleine dorpen zoals Balgoy.

En hoewel er geen bewijs is dat er in de bol op de toren een geheime tijdcapsule zit, blijft het idee van verborgen verhalen en de veerkracht van dit dorp door de eeuwen heen intrigerend. Het verhaal van de kerk, de oorlog, en de bevrijding is niet zomaar een verhaal uit het verleden, maar een herinnering aan de kracht van gemeenschap en de hoop die altijd blijft, zelfs in de donkerste tijden. Hoewel er voor zover we weten nergens beschreven is dat er in de bol van het kruis op de toren informatie verborgen is, is er ook nergens beschreven dat het niet zo is. Aangezien er wel al enkele malen verbouwingen en restauraties hebben plaatsgevonden, is de kans niet zo groot dat er documenten in verstopt zijn denk ik, maar ooit zullen we het weten. Of als iemand wel informatie heeft, dan hoor ik die graag.